Më tej Stamati kujton se ndonja 40 vjet më parë arkeologu Vangjel Toçi më tregoi se si rreth vitit 1908, tek po hapej një rrugë në Durrës, u gjet ky sarkofag, me i bukuri i zbuluar në Shqipëri.Së bashku më sarkofagun u gjet edhe një thesar me monedha të arta. Si sarkofagu, ashtu edhe monedhat prej ari u çuan në Stamboll, si qendër e Perandorisë dhe u ekspozuan në muze.
Një thesar prej 127 copë monedha argjendi, i zbuluar në Durrës disa vjet më parë, u gjet 4 metra nën tokë, njofton restauruesi më i madh shqiptar Prof. As.Dr. Frederik Stamati.
I lidhur me qytetin bregdetar edhe me fije sentimentale, Stamati, njeriu i famshëm i arkeologjisë shqiptare, thotë se radiografitë treguan që monedhat ishin futur në një kuti prej dërrase, mbi të cilën ishte vendosur një rrasë guri. Puna për ndarjen e monedhave nga blloku “konglomerat” zgjati dy javë. I gjithë trajtimi mori afërsisht pesë muaj. Vetëm për t’i stabilizuar nga përsëritja e korrodimit (ndryshkja), monedhat u zien 280 herë në ujë të distiluar, duke u shoqëruar me analizat përkatëse.
Stamati thotë se në thesar u gjetën edhe dy copë monedha të prera nga Aleksandri i Madh për nder të babait të tij, Filipit. Datohet i shek. IV per. Sot të gjitha monedhat e thesarit ruhen në një gjendje shumë të mirë.
Më tej ai vijon duke treguar se emrin Antigone ia ka vënë Pirroja i Epirit në vitin 270, për nder të së shoqes, që quhej Antigona, pasi ajo ishte thesprote. Antigoneja ka qenë një qendër e rëndësishme në Ilirinë e Jugut. Nuk dihet mirë se kur është themeluar, por dihet mirë se u dogj në vitin 167 para erës së re nga konsulli romak Pal Emili, i cili si mundi ushtritë e Gentit dogji 70 qytete të Ilirisë së Jugut, midis të cilëve edhe Antigonenë, e cila nuk e mori më veten kurrë. Monedhat e gjetura në Antigone bëjnë pjesë kryesisht në ato të Koinonit të Epirit, të prera rreth viteve 234-168 per.
Restauratori Frederik Stamati ka publikuar skica nga tekstilet e tipit damask më të vjetër të zbuluar në Shqipëri. Këto lloj tekstilesh thotë restauratori janë zbuluar në vitin 1983 nga arkeologia Hëna Spahiu në varrezën e kalasë së Dalmacës, që i takojnë shek. VI-VIII.
Objektet që janë në fondet muzeale në vendin tonë në mungesën e kushteve janë të rrezikuara jo pak. Objekte të ndryshme të trashëgimisë, edhe pse janë cilësuar me vlera për kulturën tonë, kur flitet për konservimin e tyre, kjo është dhe një nga problemet më të mëdha. Prej më shumë se 6 vitesh nuk funksionon më laboratori i konservimit dhe i arkeometrisë në vend, dhe sipas restauratorit të njohur Frederik Stamati kjo ka sjellë shumë probleme për konservimin e objekteve, që ruhen në fonde.
Që nga viti 1972 që merret me konservimin e objekteve të ndryshme, specialisti Stamati njëkohësisht dhe Kryetar i Shoqatës së Restauratorëve Shqiptarë thekson se Shqipëria është në emergjencë për një strategji kombëtare të konservimit muzeal, që do të thotë futjen e shkencës dhe jo amatorizmin. Ai pohon se këtë ia sygjeron edhe Ministrisë së Kulturës, duke cilësuar faktin se ku flitet për konservimin kjo është çështje e kimisë dhe fizikës dhe jo e profesioneve të tjera.
Kërkesa e tij si specialist është, që duhet të kemi një strategji kombëtare konservimi.
Gjakovë
