Arbëria dhe Shqipëria, përse ndodhi ndryshimi?*

Mb_arb

Pirro_PriftiShkruan:  Pirro Prifti

Historia interesante dhe jo shumë e ndriçuar e shqiptarëve që jetojnë sot në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Mali i Zi, vendet ku gjenden shumë komunitete shqiptare në Europë për shkak te emigrimit nga presioni i invazionit osman më kanë intriguar gjithmonë; sidoqoftë ndryshimi i papritur i emrit të popullsisë që jetonte në këto troje nga Arbëri dhe arbër, nga Epir dhe epirotë në Shqipëri dhe shqiptarë, më detyruan të bëj shumë kërkime dhe të botoj dy shkrime për këtë problem: `E vërteta e Ndarjes së Madhe nga Arbër në Shqiptarë` dhe `Shkiet e Shkiptarët dhe zanafilla e fjalës shqip`. Këtë shkrim e realizova duke analizuar komentet ndaj një kleriku islam i cili preku një pjesë të fshehur të historisë së shqiptarëve dhe Shqipërise etnike në përgjithësi, duke dhënë një informacion që mund të jetë pjesërisht real, sepse ka parë dokumentacionin turk të asaj kohe. Kleriku irfan Salihu, deklaroi se …turqit i kanë sjellë shqiptarët në Kosovë dhe pastaj u kanë dhënë toka atyre aty……(http://www.gazetatema.net/web/2015/04/02/hoxha-qe-flet-me-gjuhen-e-serbeve-ne-kosove-ska-pasur-shqiptare-i-solli-turqia/).

Kjo bëri bujë në mediat shqiptare dhe kosovare duke krijuar njëdebat të ashpër ku përgjithësisht dominuan sharjet ndaj këtij përfaësuesi megjithëse pa ndonjë fakt të ri.

Duke studiuar materialet e shumta që kam gjetur po paraqes disa mendime për probemin e zhdukjes së `papritur` të emrave arbër dhe Arbëri, dhe Epir dhe epirotë. ***

Kalimi nga popullata me fise ilire shqifolëse në popullatën arbanas dhe epirotë

Dihet se emri Arbëri ose Albani (e shqiptuar nga të huajt) u konstatua për herë të parë pasi të përfundonte procesi i romanizmit nga perandoria romake dhe procesi i kristianizmit të ilirisë dhe të fiseve ilire. Këtë e ..`dëfton edhe e dhëna se “në vitin 732 e.s., se Shqipëria i qe bashkuar Patrikanës së Konstantinopolit,[39] e këtë e argumenton edhe letra e Papa Nikolla i dërguar Mihailit iI në shtator të vitit 860, kur ky kërkon kthimin e jurisdiksionit në territoret e illyricumit Lindor, të cilat ishin shkëputur nga Roma gjatë mesit të shekullit të kaluar”, ku “përmend të gjitha provincat, duke përfshirë edhe Dardaninë me kryeqytetin e saj Shkupin (http://www.zeriislam.com/artikulli.php?id=553).

Ilirët, përkatësisht para-shqiptarët, si një ndër dy-tre popujt më të lashtë të Evropës, në epokën parahistorike e historike kanë “banuar në një rajon të gjerë, i cili nga Perëndimi mbyllej nga Deti Adriatik dhe ai Jon, në Veri nga Alpet Lindore dhe Drava, në Lindje nga Danubi – Morava – Vardari, ndërsa në Jug nga Epiri dhe vise të tjera helene. Përveç kësaj, mund të flitet me mjaft siguri për praninë e elementeve ilire në Azinë e Vogël, në Greqi dhe në itali.[3] Miss Edith Durham kufijtë e ilirisë së vjetër i vë në Bosnjë-Hercegovinën e sotme, në Mal të Zi, Serbi, Dalmaci dhe arrijnë deri në Triestë. Në mbështetje të Strabonit, ajo pohon se epirotët, ilirët e maqedonasit flasin një gjuhë të njëjtë, një gjuhë jogreke, nga rrjedh shqipja moderne, gjuha më e vjetër e Ballkanit.[4]***

(http://www.zeriislam.com/artikulli.php?id=553)`. Të dhënat e tjera spjegojnë se në pragun e dyndjeve sllave ekzistonin, sipas njoftimeve që përmban vepra e udhëpërshkruesit të shekullit V, Hierocles (Synecdemus, 655, XVI, 7), përsëri dy provinca që mbanin emrin Maqedoni – njëra Macedonia Prima (Maqedonia e Parë), me qendër Selanikun, tjetra Macedonia Secunda (Maqedonia e Dytë) me qendër Stobin. Pra, shekullin VI e.s. kur filluan dyndjet sllave në Ballkan, emërtimet gjeografike-administrative antike, Dardani dhe Maqedoni, vazhdonin të ishin ende në përdorim (http://kulturashqiptare.blogspot.com/2009_12_01_archive.html#.VR_LePBx0S4).

 Në veprën e Prof. Kristo Frashërit amri Arbëri ose Albani u çfaq rreth vitit 1000 e.s: `Kur në shek. XI u shfaq emri albanë (αλβαvoι) dhe arvanitë (αρβαvιται) nuk kishte vështrim etnik, por ishte, sikurse u tha, emri i krahinës Arbëni/Arbëri (Arbanon), që shtrihej në Shqipërinë e Mesme me qendër Krujën. Pas shek. XI filloi përhapja e apelativit Arbëni, Arbëri, Albani edhe në viset e tjera ku banonin shqiptarët. Faktori që përcaktoi shtrirjen e emrit ishte po ai që përcaktoi shfaqjen e tij në shek. XI – në fillim bashkësia politike dhe fetare dhe më vonë bashkësia politike dhe gjuhësore.

 Sikurse u tha, emërtimi Arbanon ishte në origjinë emri i trevës rreth e rrotull Krujës, e cila deri kohët e vona e ruajti të paktën në Kurbin, emrin historik Arbëni.

Ky fenomen vihet re edhe gjatë gjysmës së dytë të shek. XIII, kur Karli i Anzhu i grumbulloi në vitin 1271 territoret e pushtuara në Shqipëri në një formacion të vetëm politik – në “Mbretërinë e Albanisë” (Regnum Albaniae) me kufij më të gjerë nga ç’kishte principata arbanite në kohën e arkondit të madh Dhimitër Progonatit` (Kristo Frasheri (http://www.peshkupauje.com/2013/09/si-u-krijua-emri-etnik-i-shqiptareve)“.

Po kështu vazhdimësia e fjalës Arbëri Arber, arbanitë dhe Epir epirotë dëshmohet nga shumë historianë: “emërtimi Albanum, Albania u shtri në shek. XIII që nga lumi Drin i bashkuar në veri deri në Kaninë në jug, që nga brigjet e Adriatikut në perëndim deri në Drinin e Zi në lindje. Banorët jokatolikë të kësaj mbretërie nuk u përfshinë në gjirin e kombësisë arbanite, albanite (Kristo Frasheri, Monografia “Etnogjeneza e shqiptarëve).

Si pasojë e këtij koncepti të ri, nga gjiri i kombësisë “romaios” filloi të shquhej “heleni”, shtetasi bizantin ortodoks greqishtfolës. Me zhvillimin e mëtejshëm të këtij botëkuptimi të ri, shqiptari ortodoks filloi të dallohej nga heleni ortodoks, sepse u takonin dy komuniteteve gjuhësore të ndryshme. Por, nga ana tjetër, shqiptari ortodoks mbeti përsëri i dalluar nga shqiptari katolik, sepse bënin pjesë në dy komunitete fetare të veçanta. U krijua kështu terreni për daljen e një emri të përbashkët për gjithë shqiptarët ortodoksë.***

Prodhimin e parë të konceptit të ri duket se e ndeshim te shkrimtari bizantin i shek. XIV. G. Paclymeres, i cili duke folur për banorët e Epirit të Ri përdor në një rast emrin albanitë (αλβαvoι), në një rast tjetër emrin ilir Ιλλυριοί. Më vonë krahas apelativit albanit doli në shesh emri epirot. Në disa raste, kundrejt epirotit që kishte tingull të lashtë historik, emri i albanitit u zëvendësua me atë të makedonit, gjithashtu me tingull të lashtë historik: për analogji Makedonia u bë emër i dytë i Albanisë (Macedonia sive Albania). Ndikoi në këtë mes fakti se në shekujt e parë të erës sonë provinca e Epirit të Ri me qendër Durrësin, ku bënte pjesë edhe krahina e Arbanonit, u quajt për disa shekuj Provinca e Maqedonisë së Dytë. Në këtë mënyrë, banorët e hapësirës gjuhësore shqipe u quajtën nga të huajt epirotë dhe albanitë (Epirotes et Albanenses) ose epirotë dhe makedonë (Epirote et Macedones)“.

Për shqiptarët, të dyja këto emërtime u veshën me të njëjtin kuptim etnik. Ata e identifikonin veten edhe me arbanitë, edhe me epirotë. Dëshmitar i parë është vetë Skënderbeu. Në korrespondencën e vet me kancelaritë e huaja, ai nënshkruante “Zot i Arbërisë” (Dominus Albaniae), bashkatdhetarët e tij i quan “albanë/arbër” (albanenses, albanesi). Përkundrazi, në letrën e përmendur që i drejtoi më 31 dhjetor 1460 princit të Tarentit, J. A. De Orsinis, ai shkruante: “Në qoftë se kronikat tona nuk gënjejnë, ne quhemi epirotë” (se le nostre croniche non mentino, noy in chiamamo Epiroti)“`.

Arbërit u quajtën në fillim ata që ishin katolikë kurse orthodoksët quheshin epirotë ose ilirë. Pra popullata ilirisht folëse në këto shekuj para pushtimit osman flisnin të njëjtën gjuhë atë arbërisht ose epirotisht në dallim nga orthodoksët greqisht folës që u quajtën `romanoi` e me vone `helenë`.

Po sipas Prof. Kristo Frashërit, `arbërit ishin të besimit katolik dhe ishin në trevat e Shqipërisë së veriut: `“arbanasët” përmenden për të parën herë në burimet mesjetare të shek. XIV pikërisht në ato zona (në rrethet e Shkupit e të Prizrenit), ku dihet se u përhap në një masë të kufizuar katolicizmi – si frekuentues në Pazarin e Manastirit të Shën Gjergjit pranë Shkupit, si barinj, bujq e ushtarë në krahinën e Tetovës, si fshatarë në feudet e manastirit të Kryeëngjëjve të Prizrenit, si bujq në analet e manastirit të madh të Deçanit, kurse gjurmët e tyre i gjejmë gjithnjë në shek. XIV dhe jo më parë, në Dalmaci, në Bosnjë, Hercegovinë.

Sipas L. Thalloczy, K. Jirečeku dhe M. Šufflay se `deri në kohët e vona, në sllavët e Dalmacisë e të Malit të Zi, me “arbanas” kuptohej vetëm shqiptari katolik, ndihmon në konkluzionin tonë se shqiptari ortodoks, i cili banonte në territoret e përfshira për një kohë relativisht të gjatë brenda kufijve të shteteve serbe ose bullgare, konsiderohej thjesht “serb” ose “bullgar”. Në këto rrethana, problemi i përkatësisë etnike të banorëve mund të sqarohet vetëm me defterët osmanë të shek. XV–XVI që u përkasin sanxhakëve të Kosovës, Metohisë e Maqedonisë, materiali i të cilëve do të na ndihmojë për të hedhur një vështrim retrospektiv.

Nuk është pra e rastit që “arbanasët” përmenden për të parën herë në burimet mesjetare të shek XIV (Kristo Farshëri Monografia “Etnogjeneza e shqiptarëve).***

Pavarësisht këtij dokumentimi, në periudhën e shek XIII-XV, dhe sidomos në fund të shek XV, me arbanas nënkuptoheshin edhe orthodoksët dhe katolikët së bashku si pasojë e luftrave anti-osmane.

Përsa i përket epirotëve ilirë të ritit orthodoks të cilët përmënd Prof. Kristo Frashëri, unë mund ta vërtetoj me praninë e këtij fakti me fjalët e shkruara në varrin monumental të vëllait të Gjergj Kastriotit-Skënderbeu, Reposh Kastiotit, në Hilandar- Mali Atos që gjëndet tek vëndi që quhet `Arbanskij Pirg`. Epitafi i varrit të Reposh Kastriotit shkruan me gërma latine: “Reposh Castrioti , Dux illyricum“. Pra epiroët-ilirë ishin të ritit orthodox dhe flisnin shqip.

Përplasja me Perandorinë Osmanë dhe zhdukja graduale e emrit arbanas dhe epirotë-ilirë

Perandoria osmane duke qënë një shtet fetaro-ushtarak dhe teokratik, vendosi fenë mbi gjithçka në trevat shqiptare dhe mbi popullatën që kishte mbetur përdori një strategji më të veçntë në raport me popullatat me popullatat e tjera të pushtuara sepse arbër-epirotasit e kishin kundërshtuar vazhdimisht me armë në dorë pushtimin për vite me rraddhë sidomos gjatë drejtimit të tyre nga Gjergj Kastrioti Skënderbeu. Sulltan Mehmeti i iI ose `i shkëlqyeri` (ai që pushtoi Konstandinopijën), dhe sidomos Sulltan Sulejmani përdorën politika të speciale mbi banorët:

-dhunën e ashpër dhe shkatërrimin e të gjitha kështjellave në trojet ku banonin arbë-epirotasit, duke larguar në këtë mënyrë të gjithë popullatën qytetare dhe atë fshatare të fushës,

-duke vrarë krerët e pa bindur krishterë që kishin mbetur të zonave fushore dhe malore (aty ku mund të futeshin),

– duke përdorur politikën e kulaçit dhe të veçanta për të shuar kryengritjet e ardhshme por dhe për siguruar qetësi në ato treva, si: ajo e kulaçit dhe çkërbaçit me këta krerë, pra nëse ata pranonin varësinë, këta krerë duhej të konvertoheshin të myslimanë,

-të konvertonin të tërë fshatarësinë apo malësorët në myslimanë me dhunë ose ti vrisnin apo ti dertyronin të largoheshin,

– të merrnin pengje nje nga fëmijët e tyre meshkuj kryesisht fëmijën e parë (njëlloj si dhe në fillimet e pushtimit osman në Ballkan),

-duke përdorur një system të ri të ndarjes të tokave tashmë djerrë dhe pa pronare në formën e Timareve ku në krye të tyre vendoseshin të huaj

– sjellja në tokat fushore djerrë dhe në qytetet-kështjella tashme të shkatërruara të bujkrobërve nga zonat lindore të tjera të perandorisëAnadolli si turq, çerkeze, kurde, irakenë, por dhe nga Persia, Egjipti, Siria, Libani,Abhazia, etj.

-qytetet do të ndërtoheshin jashtë kalave dhe do të ishin të pambrojtura,

– nxjerrja e një fermani të veçantë që pronat e kishave orthodokse dhe një pjesë të atyre katolike të kenë një status të veçantë për mos prekjen e pronës dhe të punonjsve.

Kjo vërtetohet nga të dhëna interesante për mbrojtjen e kishave orthodokse madje dhe katolike nga disa urdhëra të Sulltanëve në kohë të ndryshme: ` sulltan Mehmeti II e shpalli veten protektor të Kishës Ortodokse dhe emëroi kreun e ri të Patrikanës Ekumenike. Në këtë post të lartë ai vendosi peshkopin Genadios (i mbiquajtur Skolaris), një klerik ky i dalluar si kundërshtar i bashkimit të Kishës Lindore me atë Perëndimore. Dekreti sulltanor për emërimin e patrikut të ri ekumenik i garantonte këtij të fundit, dhe gjithë hierarkisë kishtare ortodokse në varësi të tij, ruajtjen e privilegjeve që ata gëzonin në Perandorinë Bizantine. Patrikanës dhe strukturave vartëse të saj u njihej e drejta e administrimit të plotë të jetës shpirtërore dhe kishtare të besimtarëve ortodoksë.

nga pikëpamja administrativo-kishtare popullsia ortodokse shqiptare ishte e pjesëtuar më trish: një pjesë e madhe e saj gjendej nën juridiksionin e Kryepeshkopatës së Ohrit dhe më konkretisht, të mitropolive të Kosturit, Manastirit, Korçë-Elbasanit, Beratit dhe të Durrësit, si dhe të peshkopatave të Dibër-Kërçovës, Prespës e Mokrës“ (http://sq.wikipedia.org/wiki/Faktorët_ndikues_në_islamizimin_e_shqiptarëve).

Këtë e vërteton gjithashtu dhe një urdhër i lëshuar nga Sulltan Mehmeti III në vitin 1602 ku thuhet se: “ hebrenjtë dhe të krishterët janë dhimmij dhe `mbrojtja, ruajtja dhe garantimi i jetës dhe pasurisë së tyre është detyrë e vazhdueshme dhe kolektive e të gjithë muslimanëve, si dhe obligim i domosdoshëm i të gjithë sundimtarëve të nderuar islam“(https://orientalizmi.wordpress.com/tag/shteti-osman/page/2/).

-Joshja e kryetarëve të fiseve arbëro-epirote të mbetura në trojet e veta me grada ushtarake e pasuri me qëllim që të kthehen në myslimanë dhe të luftojnë për Sulltanin.

Këto taktika të sofistikuara por dhe brutale në atë kohëshkaktuan jo vetëm islamizimin por edhe largimin e popullsisë apo dhe akësimin e saj drastic në shekujt XVI-XVIII. Pas pushimit osman të tokave të Epirit dhe të Arbërisë pra pas vitit 1479.

Sipas regjistrit të vitit 835 h(1431) pra që para pushtimit të plotë të tokave Arbëro-Epirote, në Sanxhakun Shqiptar ishin rreth 475 timare, duke përfshirë edhe shtesat e bëra gjatë viteve të mëvonshme. Shumica e timareve, afro 80% e tyre, u ishte dhënë spahinjve myslimanë të huaj, midis të cilëve kishte edhe osmanë. Pjesa tjetër ishin spahinj shqiptarë myslimanë apo të krishterë. Këta, veçanërisht spahinjtë e krishterë, ishin caktuar në rajone të thella, ku administrata osmane e kishte vështirë të vepronte (Keto i konfirmon edhe Historia e Shqipërisë vol II). (http://sq.wikipedia.org/wiki/Regjimi_feudal_ushtarak_osman_në_Shqipëri)..

Pra kuptohet se që në shekullin e XV –XVI, 80% e timareve drejtoheshinj nga spahij të ardhur nga anadolli të cilët nuk ishin vëndës por u detyruan të flasin gjuhë arbërisht-shqip sepse popullata e mbetur jo vetëm ishte e pakët sidomos në zonat fushore por edhe se në zonat malore ku kishin mbetur arbër dhe epirotë dhe me fe kristiane filluan të zbrisnin në zonat fushore dhe qytete për qëllime tregëtie apo për të gjetur punë.

Politikat e islamizimit me dhunë, dhe sjelljen e kolonëve nga Anadolli konfirmon edhe Prof. Petrika Thëngjilli , “ Një faktor i parë politik, që ndikoi në përhapjen e fesë islame ishte kolonizimi,duke vendosur familje të tëra në rajone të ndryshme të Shqipërisë. Në mjaft kështjellatë qyteteve kryesore të Shqipërisë, si në: Shkodër, Elbasan, Berat, Vlorë, Durrës,Gjirokastër, Prizren, Shkup, Ohër etj., u vendosën garnizone jeniçerësh. Numri i jeniçerëve nuk duhet të ketë qenë i madh.Në trevën e Kosovës u sollën kolonë turq. Në regjistrat e kësaj zoneelementi turk dallohet, si p.sh turk Bali, turk Ahmeti etj. Më rastin e ndërtimit të qytetittë Elbasanit u vendosën aty edhe shumë gazinj, që luftonin për fenë islame. Në Dibër kolonistët ishin funksionarët e garnizoneve të kështjellave.

Kolonizimi preku më tepër qytetet shqiptare të Maqedonisë Perëndimore, si në Shkup, Kërçovë, Sfetigrad, Ohër e Manastir[7]. Në krahinën e Delvinës u vendosën jyrykë për ndërtimin e anijeve dhe ngarkimin e mallrave, kurse më 1574-ën, jyrykët Ovçe Poljes punonin minierat e Dukagjinit, të Kamenovës etj.[8]

Në kuadrin e kolonizimit në Shqipëri u sollën spahinj të huaj[10]. Ashtu si në vendet e tjera, kolonizimi në Shqipëri mbaroi në fund të shek.XVI, prandaj edhe rolin e tij do ta pranojmë deri në këtë periudhë, si një faktor i jashtëm, që ndikoi pak në islamizimin e shqiptarëve“ (https://www.scribd.com/doc/84914776/005-faktoret-Per-Perhapjen-e-Fese-Islame-Ne-Shqiperi-petrika-Thengjilli). Petrika Thëngjilli, Perla – Revistë shkencore – Kulturore tremujoreViti X 2005 Nr. 2 (37) fq. 54-72Botuesi: Fondacioni Kulturor “Saadi Shirazi” – Tiranë (http://oshtima.org/postimi/37).

Megjithse ky autor thotë se nuk ka patur ndonjë politikë kolonizuese, masat e ashpra të marra nga perandoria osmane konfirmojnë të kundërtën.

Prof. Petrika Thëngjilli pohon dhe konfirmon edhe disa veçori në trevat dhe në popullatën e mbetur arbër-ilire se: “ Nëpërmjet sistemit të dhjetës së gjakut( devshirme) merreshin me mijra fëmijë të krishterë në çdo 4-5 vjet dhe çoheshin në pallatin e sulltanit për të mbushur radhët ushtarake, që nga pallati sulltanor deri në repartet e jeniçerëve dhe të reparteve kalorsiake të pushtetit qëndror. Përfshirja dhe asimilimi i tyre ishin faktorë të sigurtë për përhapjen e fesë islame[11].

Kjo politikë u ndoq deri në shek.XVII. Në vitin 1638 të dërguarit e sulltanit do të vinin sipas zakonit për të marrë 10 000-12 –000 çuna për t’i bërë turq dhe jeniçerë[12]. Në literaturën historike është shprehur mendimi se në Shqipëri sistemi i devshirmesë është zbatuar deri në vitet ’40 të shek.XVII, sepse deri atëherë ishte i dokumentuar. E.Çelebiu, ndonëse nuk e përmend këtë sistem, jep një të dhënë interesante, që e zgjat edhe disa dhjetëvjeçarë jetën e këtij sistemi. Duke folur për Starovën, me 17 fshatra, pohon se këtu vjen një nga jeniçerët e caktuar nga sulltani për të mbledhur qindra djem nga raja të krishterë dhe i çon në Stamboll[13].

Në shek.XVI vazhdoi thyerja e mëtejshme e klasës feudale shqiptare nëpërmjet sistemit të içogllanëve dhe të gulamëve[14]. Gjatë kësaj periudhe të gjithë spahinjtë e krishterë përqafuan fenë islame. Në fund të shek. XVI timaret zotëroheshin nga klasa ushtarake, kryesisht vendase e islamizuar. “

Popullatë turke të konfirmuar kishte vetëm në fshatin Koxhaxhiq sipas Halil inalçik dekani global i osmanistikës cituar nga Aleksandre Popoviç (një islamolog i dëgjuar) “  se i vetmi ngulim kolonesh turq ne hapesiren shqiptare (nese mund te quhet keshtu) eshte ai i Kocacik-ut (Koxhaxhik). Mesa me kujtohet, vendi ndodhet ne afersite e Sfetigradit te hershem, ne nje arterie te rendesishme komunikimi, sot ne territorin maqedon. gjithsesi, rrokadat e popullatave, politike nominale e perandorive, jane perdorur edhe nga osmanet per te ndeshkuar, shperblyer grupe, apo per te krijuar barriera a tampone neper zona kompakte problematike…“(http://peizazhe.com/antropologji/kolone-turq-ne-shqiperi: /).

Sidoqoftë ky informacion nuk tregon plotësisht të vërtetën për zona të tjera në trevat Arbërore-Epirote sepse në Shkup, Prizren, Janinë, Gjirokastër, Shkodër, Dibër, Tiranë, më pak në Durrës, dhe në të gjitha zonat fushore dhe qytetet (kasabatë) dhe qytezat, numri i kolonëve ka qënë i madh por nuk kanë qënë turq. Më tepër Spahinjtë kanë sjellë në vënd të të rinjve që dërgonin në luftë, edhe popullatë egjiptianë, magjypë,dhe njerëz t ë tjerë si skllevër për punë dhe ahengje, të ardhur nga zonat e sipër përmëndura të perandorisë osmane.

Edhe në shkrime të tjera përmënden kolonizmigradual brënda tre shekujve XVI-XVIII me kolonë nga lindja e perandorisë osmane dhe ndarja e trojeve arbëro-epirotë në disa vilajete e anxhaqe me qëllim mbajtjen nën zap të popullsisë dhe islamizimin e vazhdueshëm të tyre, pra ndoqën politikën e lashtë të Perandorisë romake: dividere et impera:

“Kishte mbetur ndonjë sasi e vogël spahinjsh turq, të cilët më vonë u larguan ose u asimiluan, sikurse ndodhi me kolonët turq të sjellë në Koxhaxhik, Elbasan, Krujë etj“

(http://sq.wikipedia.org/wiki/Territoret_e_Shqipërisë_gjatë_periudhës_osmane) .

Mendohet se gjatë shek XVI-XVIII u vendosën shumë kolonë sidomos në zonat fushore dhe në qytetet e mbetura apo të krijuara rishtazi nga Perandoria Otomane (osmane) si: fushë Kosovë, Fushë Korcë, Fushë Shkodër, Shqipëria e mesme, Elbasan, Tiranë, (Durrës), Dibër, Shkup, Janinë, zona bregdetare e shqipërisë pranë detit Adriatik.

Sipas George Castellan, ai e kundërshton kolonizimin si praktikë osmane dhe thotë:  nje regjistrim austriak tek Muller ne vepren “Albanien” fq.17: ”Ne pashalleqet e Kosoves perendimore ne vitet 1839-1840: 114.000 musliman, 81.000 kristian (11.000 katolik), 500 hebrenj, 3.000 vlleh, disa mijera rom orthodoks, 6.000 cerkez, 10.000 rom musliman, 5.000 osmanlli” (http://www.forumishqiptar.com/threads/148306-”Kardashët”-turq-do-të-çelin-së-shpejti-në-Tiranë-një-filial-televizioni-“Tek-Rumeli”/page2).

Pra janë pak turq por dihet që drejtuesit e Perandorisë osmane përdorën politika të tjera të veçanta duke sjellë jo turq, por popullata të pushtuara nga ata ashtu si u përmëndën më sipër si persianë, abhazë, çerkezë,sirianë, egjytianë, dhe romë,etj. Kjo popullatë ishte relativisht më e madhe se sa popullata vëndase e cila në zonat fushore apo qytete ishte inegzistente, por të folurit në gjuhën e vënasve erdhi qoftë për shkak të popullatës malësore që kishte mbetur e cila zbriste herë pas here, por që edhe kryetarët e fiseve të tyre merrnin shpërblime dhe grada nga Sulltani me qëllim të zbutjes së kundërshtimit të tyre.

Shperndaje ne

The Author

Admin

4 Comments

Add a Comment
  1. Nuk e moravesh se si ka ardh êmni Shqipnija e kush ja ka qit êmnin e sotëshëm?

    1. jane dy variante: shqiptare nga `shkep`+tare, si pasoje e perlasjes me ilieret apo epirotet e sllavizuar qe ndenjen nen kishen orthodokse sllavete cilet u quajten `shkije`.
      Varianti tjeter mund te jete nga fjala shqytare apo ata qe mbanin shqyta, disa lloje heshtash. Me i sakti mund te jete i pari.

  2. A kam klikua mir,”Confirm Follon” se vet dua mem informua me tana komenta por inglishtjen nuk e marëvesh.30vjet jâm kên ën Gjermani

  3. me vjen keq. we keni Transformusr. historin. e Shqiptareve. ne kemi Egzistu. para. Osman llite. ne jemi Iliret… Aty esht kriju Shqipria. si na ka sjell.. Turku. Neve. pa lidhje. e thoni ke shkrim..

Lini një Përgjigje te Kurravica Anuloje përgjigjen

Adresa juaj email s’do të bëhet publike. Fushat e domosdoshme janë shënuar me një *

Ky sajt përdor Akismet-in për të pakësuar numrin e mesazheve të padëshiruara. Mësoni se si përpunohen të dhënat e komentit tuaj.