Kryengritjet e viteve 1910, 1911

Shkruan: Brilant Gashi

Nuk e besoj që shumë nga njerëzit, pra që nuk janë shqiptarë por që e dinë historinë tonë por ata thonë se si e fituam pavarsinë nga sundimi otoman. Ndoshta tani ata mund të mendojnë se ne e kemi fituar atë pa ndonjë kryengritje që do t’i bente turqit të dorëzoheshin dhe të tërhiqeshin nga Shqipëria.

Turqit e rinj donin që të pengonin klubet dhe shkollat shqipe, të ndiqnin patriotët shqiptarë etj. Këto veprime rritën pakënaqësinë e popullsisë shqiptare dhe qysh në vitet 1909, malsorët e rretheve ëe pejës, gjakovës e të dibrës ngritën krye kundër Turqve të rinj. Komitetet e fshehta  shqiptare filluan përpjekjet për të organizuar një kryengritje të përgjithshme. Ato shperthyen në krahinat e Vilajetit të Kosovës, dhe dy pozicionet strategjike ishin, Gryka e Kacanikut dhe ajo e Carralevës. Në betejen historike në Gryken e Kacanikut kryengritësit udhëhiqeshin nga trimi Idriz Seferi kurse në atë të Carralevës nga Isa Boletini por kryengritësit u detyruan te tërhiqeshin sepse ushtria osmane ishte e shumtë në numrin e armatimeve. Ushtria e turqve të rinj bënë arrestime dhe u mbyllën shkollat shqipe.

Pakënaqësia e shqiptarëve u rrit edhe më shumë pasi që aksionet e egra ushtarake shtypën kryengritjen e vitit 1910, prandaj komitetet e fshehta bënë plane për organizimin e një kryengritjeje tjetër. Një situatë e rëndë ishte krijuar në Malesinë e Madhe pasi që, Shefqet Turgut Pasha bëri një ekspeditë dhe malësorët e andej parit u detyruan që t’i lëshonin shtëpitë e tyre dhe të qëndronin maleve, por gjithashtu edhe mbreti nikolla kishte për plan që t’i përdorte shqiptarët për qëllimet e veta, prandaj kryengritja shpërtheu para kohe më 24 mars të vitit 1911 dhe u përhap në të gjithë malësinë e mbishkodrës por turqit e rinj i’u kishin propozuar kryengritësve se nëse do t’i ndalin kryengritjet ata do te ndihmoheshin nga ushtritë osmane për ndërtimin e shtëpive të shkatërruara nga pushtuesi shekullor.