Shqiptarët, të cilet qe ne shek, 13 shkuan në Bregdetin slloven (shkruan Koper – MMC RTV SLO 2 1. tetor 2015 ) ndikuan ne zhvillimin e kulturës aty. Peshkopi në Koper i shek. 18 ,Agostin Bruti me origjinë shqiptare ishte nga familja e Brutëve të cilët e ndërtuan pallatin e Brutëve , që sot është Biblioteka “ Sreçko Vilhar “ në Kopër . Agostini ishte stërnip i familjes së madhe Bruti , të ardhur në Istrinë Sllovene që në shk.16-të.
Kopri në shekullin e mesëm ishte nën qeverisjen e Republikes së Venedikut, e cila edhe viset shqiptare te Adriatikut jugor , i kishte në dorë , si dhe qytetet shqiptare të kohës Durrësin, Ulqinin , Shkodrën , Tivarin. Familjet e njohura shqiptare Albanese , Brati , Albani ishin nga ato vise.
Dr. Salvator Žitko thotë: “ Ajo çka ndodhi ne Adriatikun jugor pas luftës së venedikasve me turqit në fillim të shke, 15 e gjer ne përfundimin e luftës se Qipros me 1573, është se u ndërrua fytura demografike e atre viseve. Vendet shqiptare , që ishin në sundimin e Vvenedikasve ishin kryesisht katolike; kështuqë me rën jen e Shkodres me 1479 , populli shqiptar e perjetoi tmerrin historik të robërimit turk. Populli shqiptar i e morri rrugën e botës , ikën në Kotor, Dubrovnik , Zarë dhe Koper si dhe në Venedik “
Fisnikëria shqiptare e ardhur në Koper , filluan të bashkëjetojnë me fisnikërine e vendit , në fillim duke e rregulluar statusin e tyre në shoqërinë e lartë të kohës .” Birokracia “ e kohës ishte shumë syhapur dhe i mbajti të gjitha shënimet për familjet fisnike shqiptare të cilat ruhen edhe sot. Familjet e njohura jetuan , por aty ishin edhe shtresa tjetër të cilët sherbenin si ushtarë të Republikës së Venedikut .
Deri në gjysmën e shek 19 , shqiptaret e bashkërendisnin me vendasit jetën kulturore aty/
E njifni shkrimtarin Antonio Carpaccio ?
(Për të interesuarit për më shumë është edhe kjo në sllovenishte : Naključno odkritje
Nekateri osebni predmeti škofa Brutija so ohranjeni tudi v koprski stolnici. Med njimi je mašni plašč, na katerem je škof Bruti dal izvesti grb družine Bruti. Podoba feniksa je bil manjkajoči člen v verigi dolge družinske zgodovine Brutijevih, ki je s podobo mitološkega ptiča, ki vstaja iz svojega pepela, simbolno ponazorila preporod po smrtnem uničenju. Pomen grba pojasnjuje koprski stolni župnik dr. Primož Krečič: »Čisto slučajno smo iskali stare mašne plašče in potem smo odkrili njegov grb, tega ptiča feniksa, ki se dviga proti nebu, ki umira, da bi ponovno dal življenje.« Pojasnjuje tudi, da sta danes v krstilnici sv. Janeza Krstnika pri stolnici še vedno ohranjeni plošči, na katerih je zapisano, da tu ležijo posmrtni ostanki Agostina in Barnabe Brutija. Tu je ohranjen tudi žalni nagovor, ki ga je spisal književnik Giuseppe Bonzi, ki med drugim govori o družinski zgodovini Brutijevih in omenja rod iz beneške Albanije.)
Fahri Xharra,27.10.15
Gjakovë
