Faksimile e dokumentit me nënshkrime të pjesëmarrësve të Konferencës së Bujanit
Konferenca e Parë e Këshillit Nacionalçlirimtar për Kosovë e Rrafsh të Dukagjinit u mbajt më 31 dhjetor të vitit 1943 dhe 1 e 2 janar 1944 në Bujan të Malësisë së Gjakovës , që ishte një territor shqiptar i lirë .
Në të morën pjesë 49 delegatë , 43 shqiptar dhe 6 serbë , që përfaqësonin forcat politike të rreshtuara në Frontin Antifashist Nacionalçlirimtar .
Konferenca zgjodhi kryesinë prej 9 vetash me Mehmet Hoxhën dhe Rifat Berishën e Pavle Joviçeviqin nënkryetarë , kurse anëtarët u zgjodhën : Xheladin Hana , Fadil Hoxha , Hajdar Dushi , Zekeria Rexha , Milan Zeçar dhe Ali Shukriu .
Pas diskutimeve të shumta , Konferenca miratoi njëzërit Rezolutën , ku pos të tjerash , thuhet :
“Kosova e Rrafshi i Dukagjinit është krahinë e banuar me shumicë nga populli shqiptar , i cili gjithmonë , ashtu edhe sot , dëshiron me u bashku me Shqipërinë” .
Pra Konferenca e Bujanit shqiptarëve ua njohu të drejtën për vetëvendosje dhe për bashkim me Shqipërinë . Populli i Kosovës i mirëpriti vendimet e Konferencës , kurse udhëheqja e PKJ-së i kundërshtoi ato . PKJ-ja nuk ua njohu vendimet e Bujanit , sepse binin ndesh me planet e saj për pushtimin e Kosovës . Edhe PKSH-ja nuk mbështeti plotësisht vendimet e Bujanit dhe kështu u la anash interesi kombëtar i të gjithë shqiptarëve për të jetuar në një shtet të vetëm .
Pas Konferencës së Bujanit Lufta Antifashiste në Kosovë u masovizua edhe më shumë .
Në qershor të vitit 1944 u formua Brigada e Parë Sulmuese e Kosovës dhe më pas edhe shtatë brigada të LNÇ-së ku bënin pjes mbi 50 mijë luftëtarë të të gjitha popujve të Kosovës .
Në gjysmën e Dytë të nëntorit 1944 edhe Kosova u çlirua nga fashizmi . Planin për clirimin e hartoi Shtabi Operator i UNÇ-së për Kosovë . Në operacionet luftarake për çlirimin e Kosovës , përveç njësiteve të Kosovës , të Serbisë , të Bullgarisë , bënin pjesë edhe disa të Shqipërisë .
Kështu , qytetet e Kosovës u çliruan një nga një : Gjakova më 9 nëntor , Presheva dhe Gjilani më 16 nëntor , Ferizaji , Prizreni dhe Peja më 17 nëntor , Prishtina më 19 nëntor dhe Mitrovica më 23 nëntor 1944 .
Krahas luftës për çlirim nga fashizmi , shqiptarët e Kosovës dhe të viseve të tjera bënë përpjekje për t’u çliruar nga pushtuesit jugosllavë . Mirëpo , lufta e shqiptarëve për liri dhe bashkim kombëtar mbeti aspiratë e parealizuar sepse pas kapitullimit të Gjermanisë , pushteti jugosllavë vendosi regjimin e hekurt dhe diskriminues për shqiptarët .