E dini që gjuha arbëreshe e Zarës , sipas “Telegraph-it “ britanik është ndër 24 gjuhet e Europës që rrezikohet nga zhdukja ; gjuha e cila flitet vetëm edhe nga 500 veta.
Në gazetën “ Slobodan Dalmacija “ lexojmë : Zonja Irena Kolbas nga Muzeu Etnografik I Zagrebit ,që para tri vjetësh ka shkruar: “ Gjuha Arbanase është e falme arkaike e dialektit Gegë të gjuhës Shqipe , të cilën e sollën Arbanasit në fillim të viteve 1700. Arbanasët erdhën në tri valë të shpërnguljes nga rrethina e Shkodrës, nga rrethina e Tivarit si dhe Brisku dhe Shestani . Në fillim ishin strehuar në Zemunik ,e pastaj rreth vitit 1726 erdhën ne Zarë ku edhe sot flitet më së shumti gjuha arbanase. Në Zemunik ende ka arbanas por ata e kanë humbur gjuhën e tyre. “
– Jam i sigurt qe numri i atyre që flasin gjuhen Arbanase , është edhe më i vogël se sa shkruan gazeta “Telegraph”- thot Bernard Kotlar i cili i ka digjitalizuar bisedat e tija dhe të Aleksandër Stipqeviqit me arbanasit e vjetër duke u munduar të ruanin gjuhën arbanase nga humbja e përhershme ,
( Bernard Kotlar ankohet se arbanasit e kanë në duar vetëm fjalorin e Kruno Krestiqit , por nuk kanë as libra të gramatikës e as mësimdhënës të përgatitur.
Në fillimtë shekullit 20-të Austro- Hugaria në një kohë e kishte derguar Dom Ndre Mjedën dhe Nimon Ferizin për të dhënë mësim në këto anë. Nimon Ferizi , bile është i varrosur në Arbanasi të Zarës.
Miq të nderuar , i kemi dy shtete shqiptare , dhe ku janë ato , sa janë të interesuara për arbanasit; vetëm t`i mendojmë grekët dhe serbët në këtë rast se sa kishin shpenzuar për të ruajtur jo vetëm gjuhën por edhe një varr të bashkë kombasve të tyre . Marre për ne, historia do të na gjykojë! )
Zoti Kotlar, 58, flet vetëm me nënën e tij ne gjuhen arbanase e cila i është gjuhë amtare , ai ankohet ;” Bashkësia arbanase ka ndryshuar, njerëzit janë përzier . Pak e vështirë të ruhet gjuha e sjellë ne këto ane para 300 vjetësh. “
“ E vështirë është të ruhet gjuha në këto kushte por unë jam optimiste. E kemi themeluar shoqatën kulturore “ Vicko Zmajeviq” dhe do të mundohemi të bëjmë çmos për gjuhën e të parëve-thot Maksimilijane Barançiq , profesoreshë e doktoruar në temën “Leksiku i të folmes së Arbanasit “
Është për tu përmendur që vetëm familja e Ana Mazijes , në Arbanasi që flasin ndër veti vetëm shqip,
-– Dje kom pat plot pun ! -thuhet ende
Mund t`i lexoni :
http://gazetadielli.com/arbanasi-i-zares-dhe-familja-deshpali/
http://gazeta55.al/arbanasi-ne-zare-fshati-shqiptar-ne-kroaci/
Fahri Xharra,
22.03.16. Gjakovë
