Bardaicus/ Bardai fisi ilir, emëruar sipas Bardhajve, bardhaikë ! “Llabania” është elementi i vetëm prej veshjeve ilire, të cilin e gjejmë të përmendur nga autorët e antikitetit. Autorët romakë J. Capitolin, T. Pollio and Martial, flasin për “cucullus Bardaicus”, një kapuç që i atribuohet fisit ilir Bardai.( Bardhakët ) ( shënime nga “ Dodona Pellazge )
Pra cilët ishin Bardhakët? , një fis ilir pak i njohur por të mbetur në histori me karakteristikat e tyre të veshjeve dhe mbathjeve . Ishin skllevër në Perandorinë romake , por përkundër atyre pak shënimeve për ta neve na krijojnë një lidhshmëri , vazhdimësi apo vijimësi të sigurt me Ilirët. Bardhët pra , përveç që ishin të bardhë me lëkurë e me flokë emrin e morën si fis Bardhaj , që shënimet greke dhe romake pak i komentojnë.
Mua më këtë rast m`u deshtë vetëm fjala , emri ilir dhe tani shqip Bradhok, Bardhak si dhe mbiemri që sot përdorët në të folmen tonë gjithmonë iliro-shqipe : “ i, e, të bardhë.”
Nga librat që ekzistojnë nëpër Europë , shihet se ata ishin .Ja , një epitet Bardaicus , i cili rrjedhë nga një fis ilir i njohur për shprehitë e tyre “ të ashpra dhe grabitqare “ Mariusi e kishte një roje trupi nga skllevërit ilir të quajtur “ Bardiaei “
Gaja Marius ((lat. Gaius Marius, 157. paraKr- 86 para Kr ) ishte i njohur për reformat e tija ushtarake në Perandorinë Romake dhe ushtarët e tij ishin edhe bardhajt pra “ Bardhakët “.
Shkojmë më tutje
Ja edhe një shpjegim në gjermanisht , për i rëndësishem që flitet për Bardhakët , fis ilir : “Bardocucullus, eine besondere Art Kapuze (cucullus, s. d.), wahrscheinlich so genannt, weil von dem illyrischen Volke der Bardaei zu den Römern gekommen; daher auch cuculli Bardaici, Hist. Aug. Pert. 8, 3, cuculli Liburnici Mart. XIV 139; doch werden auch in Gallien vermutlich in gleicher Form fabrizierte Kapuzen B. genannt, Mart. I 53, 5. XIV 139. Wie sich der B. von anderen cuculli unterschied, ist unbekannt. Blümner Gewerbl. Thätigkeit 143, 5. S. auch Bardi.”
Ja edhe një shkrim tjetër për Bardhakët , po ashtu ne gjermanisht , i cili e vërteton fjalën e sotme shqipe “Bardhak , Bardhok , Bardhaj : ” Der Bardaicus calceus bei Iuvenal XVI 13f. wird vom Scholiasten ebenfalls als gallisch gedeutet: centurio, qui quasi inter illos milites militavit habentis stationem apud Bardos. Est autem gens Galliae (aus Festus?), von andern dagegen auf die illyrischen Vardaei (Bardaei) bezogen; vgl. Hist. Aug. Pertinax 8, 3 cuculli Bardaici (offenbar = bardocuculli). Der Mannsname Bardus kommt mehrfach auf Inschriften vor (Holder s. v.). Davon wahrscheinlich abgeleitet der Ortsname Bardomagus (s. d.). Über die B. handelt d’ Arbois de Jubainville a. O. I 51–81.”
Po Tallagani i bardhakëve ? “ janë tri lloje palltosh ; Tallaganja. Llabanja dhe Sharku
( këto dy fundit përdoren edhe sot nga barinjtë e Laberisë ; kurse tallaganja ( tallagani ) përdorej si veshje dimërore e burrave në luftë dhe në paqe ( nga Arben Labi)
