Margarit Nilo: Etimologjia e shumë fjalëve që ne i quajmë greke dhe romake spiegohen vetëm në gjuhën shqipe.

Etimologjia e shumë fjalëve që ne i quajmë greke dhe romake spiegohen vetëm në gjuhën shqipe.

Autor: Margarit Nilo

(Fillimisht po u informoi se, kjo përmbledhje e punës time ju dha gazetës shqiptare ”Nacional”, zotit Muj Buçpapaj, dhe pjesë-pjesë do i jepej. Disa akademikë dhe nga Instituti i Albanologjisë e marrin në telefon redaksinë e gazetës dhe i bëjnë presion pronarit që botoj këtë artikull, dhe ai me tha: “Nuk mundem ta botoj më”, dhe kështu e ndërpreu botimin e mëtejshëm të studimit).

Shenim: Mos i vini re disa ndryshime në shkrim mbi përdorimet e ”j, h, ë, a, etj” nuk janë gabime, janë shkruar nga neve në atë formë, pasi nga studimi del se ashtu kan ken në lashtësi.

Quhem Margarit Nilo, isha 17 vjet refugjat në Greqi(deri në vitin 2010), ku krahas punës (se bashku me djalin tim Orgesin) u futëm studimit të etimologjisë së glues së lashtë greke, ma von edhe gluve romake, ruse, etj dhe lidhjeve te tyre me shqipen. Kemi arrit ne konkluzionin se shqipia ashte illirishtia, ashte glua para greke dhe para romake, dhe eshte glua baze ne fjale-formim; -duke mendu se per here te pare eshte hyre ne logjiken e ndertimit te fjaleve.

Nga studimi jone del se fjala nuk ashte ni renditie e thieshte fonemash apo rrokiesh pa kuptim me ni theks te caktum (ashtu si e kane traitu glutaret deri me sote), por asht ni renditie fjalezash pellazgo-illire (=shqipe) me kuptim qe perbehet nga ni fjali e tere, fjali nga ku spiegoet vet fjala kryesisht nepermiet vetive te diellit(fjala ashte per fjalet e thieshta te epokes se voneshme, pasi fjalet e hereshme kan ken ni rrokeshe dhe ni zanoreshe). 
Studim qe nuk do qe te merret ne konsiderate nga akademiket dhe instituti i studimeve Albanologjike, me gjithe takimet dhe spiegimet tona te here pas hereshme me gjithe stafin gluesor te Akademis dhe te Institutit gluesor qe meret me studimet Albanologjike.
Puna jone lidhet me çeshtjen e fjaleformimit te fjaleve te thjeshta baze, per te cilen nuk ekziston traitim i mirefillt as ne shqip dhe as ne ndoni glue tjeter.
Ne vertetoim se çdo fiale e greqishtes lashte, romakes, etj, jane glue te ndertu nga shqipia(=illiria) me bashkim te fjalezave te thieshta shqipe(illire), fenomen qe ka ndodhur me rastin e shkrimit te glues ne lashtesi. Ajo qe me pare thuhej me ni fjali te tere, ne kohen e shkrimit u permbloth ne ni fjale te vetme. Pra shqipia asht illirishtia e lashte me fjaleza te vogla e te ndara, ashte glua qe ka kriju gluet e tjera. 
Duke hyre per here te pare ne logjiken e ndertimit te fjaleve, ku baze jan foliet shqipe ”i, in, ir = hy, hyn, hyr” dhe ”ri, rin, rir”(te cilen glutaret tan e kan hek nga fjalori, me preteksin ”nuk ka çna duhet se kemi foljen ”i = hy” ”); -eshte folia ndimese ”e, es, et, t, s, est = eshte”; -jan emertimet e diellit e te illit dhe çdo gje qe lidhet me diellin dhe vetit e tije(i cili deri von njihej si i vetmi zot nga Egjiptianet(=Pellot) dhe nga popuit qe kishin lidhie me Egjiptin e lashte (qe ne lashtesi quej Pella), sikurse ishin edhe illiro-pellazget; -ku çdo fiale baze e thjeshte mer kuptim ne saj te ni vetie te Diellit apo Illit; -pra zoti ne lashtesin e hereshme ishte ”Dilli(dielli)=zeusi, apolloni”; -ebret(=izraelitet) ishin ata qe sajun ni zot te padukshem, qe asht gjithkund dhe qe sduket askund. Element tjeter fjaleformues jan edhe nyet e shqipes ”k = q” dhe ”t”, ku kryesorja eshte nya ”q”; -jan foliet ”ma, pa = ba, be” etj folie e fialeza te vogla te shqipes qe marin pies ne fialeformim. Emertimet e diellit qe marin pies ne fjale formim qe ne lashtesi jane te ndryshme dhe jan te ndertu me te gjitha lloiet e zanoreve(ashtu si edhe foliet) me qellim qe te rritet diversiteti midis fjaleve dhe per ti be fjalet te dallushme nga nira-tjetra(keta emertime te diellit i kemi dhen ne librat tan).
Illiria e Ballkanit ashte ajo qe ka pielle gjithe Europen dhe zhvillimin gluesor te Europes. Illiret e Ballkanit duke ken ma afer me lindien e Mesme dhe me Egiptin e lashte(qe ishin qendra e zhvillimit ne lashtesin e hereshme), mori kulturen prej tyne dhe e zhvilloi ate ma tej.
Ne lashtesi ka pas rregulla te tjera gramatikore. Gjith emertimet e diellit dhe foliet qe marin piese ne fialeformim i gjen te ndertu me gjith llojet e zanoreve, kjo eshte ber qe fialet te dalin te dallushme nga nira-tjetra dhe mos te jen te nita, -psh, fialen ”dil, dill, til = diell” e gjen edhe: ”del, dil, dal, dol, dul; tel, til, tal, tol, tul”; -(kjo eshte per gjith emertimet e ”illit” dhe te ”diellit” qe perdoreshin ne lashtesi, pra ne fialeformim ato i gjeje te ndertu me te gjitha lloiet e zanoreve); -apo foliet ”i, in, ir = hy, hyn, hyr” i gjen me gjith llojet e zanoreve: ”e, en, er; a, an, ar; o, on, or; u, un, ur = hy, hyn, hyr”, keshtu edhe per folien ”ri, rin, rir” dhe per folien ndimese ”e, es, et, est = eshte” qe ne fjaleformim i gjen me te gjitha lloiet e zanoreve, edhe nyet ”k, g, c, etj = q, qe” dhe ”t”.
Keto jan elementet baze te fiale formimit te fialeve te thjeshta, dhe se jan te gjitha elemente te shqipes(=illires). Ku vertetoet se greket dhe romaket jan pielle illire dhe se glua e tyre eshte glue e formuar nga shqipia(=illiro-pellazgia = iliro – egjiptiania) me bashkime te fjaleve te thieshta shqipe(ilire), fenomen qe ndodhi ne koen e shkrimit te glues ne lashtesi ne koen kur u shkrua glua(shek. 7-3 para eres sone), ku ni fiali e tere u fute ne ni fiale te vetme dhe qe atehere u dallu shqipia(illirishtia e lashte) nga glua e shkruar greke dhe romake.
Shembull:
gloria(=lavdi = glory) = g(= q) – lo – ri – a = q – la – ry – a = e ryn la, e ngre la, e mburr shume; -me vet latinishten do qe: ”qui – sopra – intra – e”; -si e shikoni perputhia eshte vetem me shqipen(=illiren): g(q) – la – ry – a.
ose: Candela(=kandili, qiri qe ben drite), -[k – an(=hyn) – del – a = q – hy – del(dil, dill) – a = hyn dili(dielli), hyn drita; -me vet romaken do qe ”c – intra – sol – e”; -kuptimi i fiales del vetem me shqipen]; -po keshtu edhe ”centila = shkendia”. 
Çentila(=shkendia = spark) = c – en(=hyn) – til – a = q – hyn – til(=diell) – a = hyn til(=dill, diell), hyn drit, ben drit(dill = diell); -si kudo perputhia asht vetem me shqipen.
ose: dolce, dulce(=ambelsin = sweet) = dol – c – e = dol(=dill, diell) – q – e = asht shume e mire(si ”dole = dili, dielli”). Me latinishten do qe: ”sol – qui – e”; -perputhia si ne gjith rastet asht vetem me shqipen. 
Shembull nga greqishtia e lashte: ”dramatopios(= ai qe ben drama) = drama – to – pi – os = drama – te – be – esh”; -me greqishten ashte: ”drama – na – kani – ine ”, si e shikoni perputhia asht vetem me gluen shqipe; -dhe kjo ashte per gjith fjalet greke dhe romake.
ose fiala greke: kallos(= i mire) = k – all(yll) – os = k(q) – yll – ash; -esh shume i mire(si illi apo dilli); -ne edhe sot themi: ai asht yll, asht ma i miri, asht i pari.
-ose fjala greko-romake: latria(=λατρεια(in greek)) = mburrie, adhurim, e ngre lart dike = lat – ri(ry) – a = e ryn lat, e mburr shume, e ngre lat. Me greqishten do qe: ”latria = apano(= on high) – to benis(to sikonis = to enter) – ine(=is) = apano – to sikonis – ine = on high – to enter – is”; -fjala perputhet vetem me shqipen ”lat – ri(ry) – a”. 
-ose fjalet ruse ”rodill, rodit = lind, del nga erresina ne diell ose ne dit” = ry – dill/ ry – dit = enter – sun/ enter – day = lind, del nga erresina ne dill ose ne dit = born, emerging from darkness into light”. Me rusishten e sotme do qe ”vhodit – na sollncie”, por eshte ne shqip ”ry – dill/ ry – dit(= enter – to the sun / enter – to the day)”. 
Ruset jane dege illire qe u hapen deri ne Kaukas dhe ne Urale rreth viteve 1100-1200 para krishtit ku u kryqezun kryesisht me mongolet e Siberise.
Si e shikoni, eshte pikerisht kjo gjuhe(=illirishtia = shqipia) qe ka ndimuar ne krijimin e gjuheve te tjera.
Dikush thot se une bej loj me tingujt per ti pershtatur kuptimet e fjaleve te gjuheve te tjera me shqipen(=illiren); -por kjo nuk eshte se ndoth me 10 apo me 100 fjale; -Shqipia(=illirishtia) jep kuptimet e gjithe fjaleve, vetem se ne disa raste ndryshoine emertimet e illit dhe diellit, foliet jan po ato qe ka edhe shqipia. Le ta provoj kushdo dhe te jap kuptimin e atyre fjaleve me cilen do nga gjuhet e tjera, me greqishten ose me romaken. Eshte e pa mundur, kuptimi vjen vetem me shqipen(=illirishten). 
Shqipia mund te mbaet si ni glue qe eshte deformuar ne shume raste kundreit origjinalit te saj te lashte, duke i fut germa shtese vend e pa vende dhe duke eleminuar dialektin baze qe eshte dialekti i gegenis(=dialekti i veriut shqipetar), gje qe ka sjell cungim te madh te gjuhes shqipe dhe deformim ndaj fialeve te lashta, si dhe humbie te aftesis se shqipes per te spiegu fialet greke dhe romake, pasi baza qe i spiegon ato asht dialekti i gegenise(kjo asht edhe arsyja qe agjentura serbo-greke ka ndiku ne eleminimin e dialektit te gegenishtes). 
Ne kete punim ne vertetoim per here te pare origjinen e ndertimit te fjaleve te thieshta, qe ka si baze ni nga emertimet e diellit ne lashtesi apo ni nga vetit e diellit, dhe se çdo fjale mer kuptim nepermiet ni vetie te diellit. -(behet fjale per ndertimin e fjaleve te thjeshta, jo per fjalet e perbera qe jane te ndertuara me bashkime te fjaleve te ndryshme apo me bashkime te nje fjale me nje parashtese, etj si ”carpentier; dramatopios, etj” qe i kan fialet baze ”carro” apo ”drama”).
Pothuaj gjith fjalet e thieshta kane ne perberie te tyne ni nga emertimet e diellit dhe illit ne lashtesi, si: ”ili, illi, eli, elli,oli, olli, ali, alli, uli, ulli; tilli, tili, teli, telli; dilli, dili,delli, deli; te, teu, teo, deo, die, dio; eri, ori, oni, ini; Asi, Ati; a, au; e, eu; i, iu = y, yu(ylli); koku; -api, opi, ipi, epi, upi; siri, sari(zari, ziarri); koku; -etj” te ndertuar keto emertime te diellit me gjithe llojet e zanoreve. Ose kane ni nga emertimet e lartesive, e largesive dhe thellesive(emertime qe dalin nga vete keto emertime te diellit). 
Nuk jan pak elemente fjaleformuese per te kriju ni glue te tere (sikurse me tha ni profesor ketu, z. Emil Lafe), per me teper kur ato jan te ndertuara me te gjitha llojet e zanoreve. Vetem nye shqipia ka rreth 30(aq sa jan edhe gjith bashketingelloret e shqipes qe marin rolin e nyeve kur jan ne krye te fialeve te thjeshta), edhe kur keto 30 shoqeroen edhe me zanore te ndryshme, behen shume (rreth 200 nye); -shto ketu edhe emertimet e ndryshme te diellit, edhe foliet qe thame(te ndertu edhe keto me te gjitha format dhe me gjithe llojete e zanoreve), shto ketu edhe foljet e tjera qe krijohen nga nyjet dhe foljet qe thame; -pra jan jashtzakonisht shume element fjaleformues(nuk jan pak element per te formu ni glue te tere sikurse thot profesor Emil Lafe).
Në telefoni, nje numerator(central) tre shifror(me shifrat ”0-9”) formon 999 numra te ndryshem telefoni; -nje numerator telefonik kater shifror(me shifrat ”0-9”) jep 9 999 numra te ndryshem telefoni; -nje numerator telefonik 5 shifror(me numrat ”0-9”) jep 99 999 numra te ndryshem telefoni. Po ne se do kete aq shume element te ndryshem, sa ata qe marin pjese ne fjale-formim, atere krijoet mundesia per nje bagazh shume te madh fjalesh te ndryshme nga nira-tjetra.
Ketu kemi shume me teper element, dhe i kemi me lloje te ndryshme zanoresh; -a nuk eshte ni mundesi e jashte zakoneshme per te kriju ni diversitet midis fjaleve, qe fjalet te jen te ndryshme e te dallueshme nga nira – tjetra????!!!!!!. Aq më teper kur shume fjale jane te krijuara me kombinime e bashkime fjalesh; -kemi edhe fjale te ndryshme qe jane me dhe pa parashtesa, etj?!.
Ne lashtesi kishte te tjera rregulla gramatikore, nuk ka pas keto rregulla gramatikore qe jane sot. Emertimet e diellit dhe foljet perdoreshin me te gjitha llojet e zanoreve ne fialeformim (sikurse e tham me siper), me qellim qe te krijohej mundesia per nje diversitet midis fjaleve, qe fjalet te ishin te dallueshme nga njera-tjetra.
Une ngul kembe se shqipia(=illiro-pellazge = illiro-egjiptiane) eshte gjuha baze e lashtesise, dhe se jan elementet e gjuhes shqipe(=illire) ato qe kan krijuar fjalorin baze te gjuhes(glues). 
Gjithe gjuhet e Europes ne fjaleformim kane si baze gjuhen shqipe(=illire), vetem se ne disa raste ka ndryshime te emrave te Dillit dhe te illit. Foljet ne fjaleformim jan po ato folje qe ka edhe shqipia, si: ”i, in, ir = hy, hyn, hyr” dhe ”ri, rin, rir = ry, ryn, ryr”, folia ”est = eshte” te ndertume keto me te gjitha format dhe te gjitha lloiet e zanoreve. 
Iliria e Ballkani ishte ajo qe hyri me shpejt nga Europa ne komunikim me Egjiptin e lashte dhe me Lindjen e Mesme, mori kulturen e tyre dhe e zhvilloj ate me teje.
Hidhini nje sy hartes se lashtesis, filloni nga Anglia, franca, gjermania, austria, polonia, e deri ne Rusi. Kudo do gjeni vetem guva, shpella dhe shtepi me kallama. Qytetet e lashta te Europes i gjen vetem ne Ballkan(edhe ne Itali qe u popullua gjithashtu nga illiro-pelazget), kete na e thot historia, kete une e vertetoj edhe me gluen e lashte greke dhe romake qe eshte e formuar nga glua shqipe(=illire) me bashkime te fjaleve te thjeshta te shqipes. 
Qytetet e lashta te para ne Europe ishin ne Ballkan. Dhe kultura e qyteterimi vjen nga qytetet, nuk vjen nga ish guvat dhe shpellat dhe shtepite me kallama e kashte te Rusis dhe Europes. Iliret e moren kulturen nga Egipti dhe lindia e mesme qe ishin qendra te zhvillimit ne lashtesi dhe e zhvillun ate me tej.
Greket e lashte quheshin ”illin, ellin”, por ”illin=illir”, vetem se ”illin” eshte me dialektin e gegenis qe thote ”shqipni, gegeni, illin, i tyne, gjinokaster, vlona, etj”, ndaj jugut qe thot ”shqiperi, gegeri, illir, i tyre, gjirokaster, vlora, etj”. Gje qe une e vertetoj nepermiet gjuhes(glues), ku e gjith greqishtia dhe romakia eshte e kriju me bashkime fjalesh te thjeshta shqipe, fenomen qe ndodhi ne vitet 700-300 para Krishtit kur u shkrua glua per here te pare. Ku, ajo qe ma pare thuhej me nji fiali(fraze) te tere, ne kohen e shkrimit u permbloth ne ni fiale te vetme, si ”dramatopios(=ai qe ben drama) = drama – to – pi – os = drama – te – be – esh”; -me greqishten e sotme do qe ”drama – na – kani – ine”; -ku duket edhe se ne lashtesin illine nuk ka pas ”ë, b”, pra keto jan te futura ma vone ne gluen shqipe.
Pra, nga puna jone vertetoet se shqipia eshte glua ”illiro-pellazge = illiro – egjiptiane” dhe eshte glua baze e krijimit te gjithe gjuheve te tjera te Europes dhe me gjere. Po keshtu nga puna jone(per here te pare) ashte zbuluar menyra se si jan ndertuar fjalet ne lashtesi, jan zbuluar edhe elementet qe formojn fjalet, dhe keto elemente te formimit te fjaleve ekzistojn akoma edhe sot vetem ne gluen shqipe qe ashte trashgusia ma e afert e illirishtes.
Eshte fakte, se sot shqipia dhe vete Shqiperia kan ngel pas, por kjo ndodhi si pasoi se ngelem shekui nen sundimin sllav dhe shekuj nen sundimin turk, duke u shkeput nga pjesa tjeter e Europes.
Shumica e fjaleve ne lashtesi jan te krijuara me dialektin e illiris se veriut(dialektin e gegenis, fisit Dor), dialekt qe ”glutaret tane” e kane eleminuar nga fialori(me gjithese ai eshte akoma ne perdorim ne gjithe veriun shqipetar)??????!!!!!.
Tema jone eshte vetem mbi formen e fjale formimit qe eshte perdorur qe nga lashtesia.
Ditet qe do te vijne(ne numrat e tjera te gazetes Nacional) do te japim fjale qe ne i kemi konsideru greko-romake, por ne te vertet jane fjale te krijuara nga shqipia(illiria), qe hedhin poshte teorine se shqipia nuk ka lidhie me gluet fqinje. Jo vetem qe keto glue kan lidhie me shqipen(=illiren), por gjithe fialet illire (greke dhe romake) jane te ndertuara me elemente te glues shqipe(=illire = illine).
Shembuj te tjere:
(nga romakia).
adolescens, adulescens(=ui, ultum = mosha e rinis, mosha e rrities, mosha plot shkelqim(si ”dole = dili = dielli”), adoleshenca), -[adolescens = a – dole – es – c – en(hyn) = a – diell – asht – q – hyn = hyn ne dole(diell), hyn la, ngriet la, rritet, esht ne rritie te shpeit; apo: mosh e re qe shkelqen si ”dole = dili, dielli”; -me italishten do qe ”e – sole – ce – entra”, -perputhia asht vetem me shqipen]. 
adolesco, adultus, adoleo(= rritem, jam ne moshen e rinis; burrnoem; digjem), -[adoleo = a – dol – eo(=hyj) = a – dol(=dill, diell) – hyj = a – diell – hyj = hyj ne dill(=diell), hyj la, rritem]. 
adulare(= kerthi, i vogel, femi, i sapo lind, i sapo dal ne dill(diell = dul)), -[a – dul(=dill) – ar(hyr) – e = i sapo hy ne ”dul = dill = diell”, i sapo dal ne drit]. 
altar, altare(varri, arkivoli), -[al – t – ar(=hyr) = yll(=diell; zot) – t – hyr = te hyn ne ”al=diell=zot”; -nuk mund ti thuash ”alte, alto – ar(hyr) = lart – hyr”; -se ne italisht ”alto = lart; larg; thell”(ashtu si shkon edhe ”ali=dielli” gjat rrotullimit te tija, pra ”lart, larg, thell(posht)”), dhe nuk asht vetem ”alto = lart”; -ma pare menoei se ishte dielli qe rrotulloei rreth tokes; -me italishten do qe ”sole – entra”]; -kuptimi i fiales asht nga shqipia.
armatura, -[arme – at – ur(=hyr) – a = arme – asht – hyr – a = hyn arme, ka arme, mban arme; -arma – è – entra(in italian); -perputhja e fjales behet vetem me shqipen] = armatosje; armet e nje ushtrie; vendi i mbajtjes armeve. -eshte edhe ne italisht etj, por spjegimi behet vetem me shqipen.
Asia, -[As – i(hy) – a = hyn Asi(=dielli), ana e hyries Asit(=diellit), ana e lindies] = Azia. -me italishten do qe ”As – entra – e”; -ne gjith rastet perputhia asht vetem me shqipen. 
Bb
Byzanti-um, -[Bisanti = bis – anet – i(hy) = bis(=dy) – anet – hy = hyn ne te dy anet, asht i ndertu ne te dy anet e Bosforit; -nga romakia ”bi, bis = dy” dhe nga shqipia ”ane, anet = side(anglisht)”]= Bizanti, Stambolli i sotem, qendra e perandoris illiro-romake. etj, etj.
Germa ”D” greqisht.
δαλερο’ς – dalero’s(= ajo qe digjet/ e nxete, qe dieg), -[dale(=diell) – ro – os = diell – ry – esh = ryn ne diell(=dale), asht e nxet(si ”dale = dille, dielli”); -me ”greqishten” e sotme do qe: ”ilio – beni – ine”; -asni perputhie me greqishten, perputhia a vetem me shqipen], nga [δαλο’ς].
δαλο’ς – dhalo’s(= zia’rr; ure zia’rri/ rrufe’/ diell/ metafori’ke: plak, ose pla’ka(e vieter sa ”dielli”; -etc)), -[dal – os = diell – esh = i nxet(qe diek) – esh; -me greqishten do qe: ”ilio – ine”, -si kudo perputhia asht vetem me shqipen], thon nga [δαι’ω(=και’ω(greek) = des, ndes, die’g); -por ajo duket e plot ”dalos = diell – os”].
δει’λη – dhi’li(= von ne da’rke, koa kur iken(perendon) dielli/ koha e ngrenies da’rkes/ da’rke, mbre’mie(= δειλινο’)), -[dil(diell) – i(hy) = hyria(fundosia, perendim) i Diellit], nga [δει’ελος].
Shprehie: di’li mesimvri’a = Dielli mesdi’t; -dei’li(di’li) opsi’a = dielli + ops(shikim) – i(hy) – a = dielli perendon(iken ”opsi = pamia”); von ne da’rke(kur iken ”dili”).
[ne fia’let e greq. se vieter ne shumicen e rasteve e nita fia’le ka shume kuptime, shpesh edhe te kunderta; -kio i detikohet vetis se dy fishte qe kan foliet ”i, in, ir, is; ri, rin, rir, ris(rysh)” te cilat (j)apin si pohoren dhe mohoren].
δειλινο’ς – dhilino’s( = ajo qe baet ne mbre’mie(da’rk), e mbre’mies, e da’rkes), -[dil – in(hyn) – os = Dill(diell) – hyn – esh = e perendimit, e hyries ”Dilit(Diellit)” esh], nga [δει’λη], -me greqishten e sotme do qe: ”ilio – beni – ine”; -perputhia a vetem me shqipen.
Δη’λια – dhi’lia(= fest per nder te Apollonit(perendia e Diellit) qe behei ne Δη’λο(mendimi im eshte se fiala eshte per Dilin(Diellin), fest qe ba’ei ne ishullin Di’los pran Mi’konos, ne ishuit qikladhes(midis Athines e Kretes)), -[dilli(=dielli) – a = dielli-ashte; e diellit ashte; -ku: ”Dili = Dielli = die + elli = elli(ylli) qe ban die(dit, drit)”; -fiala shqipe ”dielli” asht ma e plote se ajo ”greke” ilios, -se ”ylla” ka plote, por ylli qe ban ”die = dit, drite” asht vetem ni], nga [Δη’λος].
Δηλια’ς – dhili-a’s(asht)(= ani’a qe vinte ne Di’lo me ata qe festonin per Apollo’nin(=Diellin) = ap – oll – on = ap(mbi) – yll – hyn = yll qe hyn mbi gjith yllat(= dilli, dielli = apolloni))), -[dielli – ash = e diellit ash/ -ose: dill – i(=hy) – ash = dill – hy(shkon) – ash], nga [Δη’λος].
Δηλιασται’ – dhili-aste'(= perfaqsusit e qyteteve qe dergoheshin ne Δη’λο per festen e ”Di’los = Apollonit = Diellit(auto)”), -[dili – ast – e(hy) = Dielli – asht – hy(shko) = qe hyn(shkoin) ne ishullin Dillo(afer ishullit Mikono, midis Athines dhe Kretes)], nga [Δη’λος].
Δη’λος – Di’los, -[die – ill – os = esh illi qe ban die(=dit, drit) = dili, dielli] = i’shulli Dilos; ”Δη’λος = Di’los = Dielli(auto) = Apolloni” (Dilos eshte ne i’shuit Kikla’dhes, ne Egje’ midis Athi’nes dhe Kre’tes, afer Mi’konos, mbaet si vend i sheit i grekve te lashte(=illinve = illirve) se ishte vendi ku festohei per ”dilli, dillin”; -ne ni kohe qe greket i thon ”ilios(=dielli) = ili – os = ylli – esh”, se ne fakt gjith illat konsideroheshin si ni yll(perfshi edhe Dillin), veç se ”Dielli” ishte illi qe bante ”die = dit, drit”.
Δη’λος – Di’los(= i ditur, i njour(gnour), i pare/ i kja’rt, i paster, i shndritshem), -[dill – o(=hy) – os = diell – hy – esh = hyn diell, hyn drit].
Shpre’hie: δηλο’ν ε’στι = dhilo’n e’sti = i kjart eshte, i dukshem eshte// diell eshte(auto); -se greket nuk dun ti japin kuptimin e sakt ”dil(diell)”, se ”grekve” nuk u pelqen ta thon se fiala asht per Diellin.
δηλο’ω – dhil-o’o -[dil(Diell) – hyi = hyj ne diell, hyj ne drit, e zbardh, e ndriçoi, e kiartesoi, ja tregoi te gjitheve], nga [δη’λος] = tregoi, zbuloi, tregoi para sy’ve, ndriçoi, kjartesoi/ them, tregoi// tregohem, çfaqem, behem i dukshem/ behem i dallushem, i kja’rt, i shndritshem, i teidukshem, transparent// rrezatoi, ndriçoi, zbardh, kjartesoi, bei drit // δηλοι’ – dil-i’ (diell – hy) = e dukshme, e kja’rte; qe ndriçon. -(”greket” ne asni vende nuk dun ta thon se fiala a per Diellin; -por e thon indirekt se a fiala per Apollonin(perendi e Diellit)).
δραματοποιο’ς – dhrama-to-pi-o’s(= ai qe ben dra’ma per tea’ter), -[drama – te – pi – os = drama – te – be – esh], nga [δρα’μα + ποιε’ω = drama – bei]; -(fiala eshte shqip, me greq. e sotme do te qe: ”drama – na – kani – ine”).
Ee
ειδωλολατρια – idholo-latria(= idololatry, paganizem, adhurimi i idhullit(=diellit, e ngre lat dillin, e mburr, e adhuron)), -[idillo + lat(=lart) – ri – a = idhull – lat – ri(ry) – a = idhul ryn lat(e mburr, e adhuron, e ve mbi gjithçka)]. -e zberthy me greqishten e sotme do qe: ”ilio + pano – beni – ine”; -fiala e zberthy shkon vetem me shqipen. -ku: ”idolo(=idhull) = i(=hy) – doll = hy – diell = hyn ne diell, eshte si dielli, eshte i shenjte(sante)”, se Dielli ne lashtesi ishte perendia.
Tt
Shenim: Ketu, te germa ”T”, do te shikoni se si emertimi i diellit esht i dhen me te gjitha llojet e zanoreve: ”tali, teli, tili, toli, tuli = dili, dali, deli, doli, duli = dili, dilli, dielli”; -pra ne lashtesi nuk ka patur keto rregulla gramatikore qe jane sot; -si emrat edhe foljet thuheshin me te gjitha llojet e zanoreve, per te krijuar fjale te ndryshme qe te ishin te dallueshme nga njera tjetra.
ταλαιπωρι’α – talepori’a(= vuitie, mundime, lodhie), -[tale(=dile, diell) – po – ri – a = diell – bo – ry – a = ryj ne diell(=tale, dile), ryj shume larg, shkoj larg (si ryn ”tale = dile”), vij verdall (si ”tale = dile, dielli”) = lodhem, mudoem]; -me greqishten do qe: ”ilio – kani – beni – ine = kani pu beni ston ilio”; -spiegimi i fiales del vetem me shqipen.
ταλαι’πωρος – tale’poros(= i vuitun e i mundu, i lodhur, i torturu nga lodhia, fatkeq), -[tale – po – or(=hyr) – os = diell – bo – hyr – esh = hyn ne ”tale = diell”, shkon larg(deri ne ”tale = dile = dill, diell”), vin verdall (si ”tale=dile, dilli”) = lodhesh, mundoesh]. 
τα’λαντον – ta’lanton(=lekundie/ dallgezim/ peshore, krau horizontal i shkallezu i peshores), -[talante – on(=hyn) = lekundie – hyn(ben); -ku: ”talante(= lekundie) = tale – an – t – e(esh) = dile(=diell) – an(=hyn) – t – ish = hyn ne ”tale=diell”, lekundesh si dielli gjat rrotullimit te tij(lart-posht; maitas-diathtas, lindie-perendim, veri-jug); -se fillimisht menonin se ishte dielli qe rrotullohej dhe jo Toka]; -”talante” me greqishten do qe: ”ilio – beni – na – ine = beni se ilio, kunai san to ilio”; -spiegimi i fiales del vetem me shqipen.
τελε’θω – tele’to(= jam, ekzistoi; rroj), -[tele(=dele=dielle) – et – oo(hy) = diell – esht – hyj = hyj ne diell, jam akoma ne drit, rroj, ekzistoi]. 
τε’λε(ι)ος – te’lios(= ai qe ka arrit ne fund, asht piek plotesisht; i persosun, i perkry, i piek, i perfundu plotesisht; i piek ne mosh, i ber burr; çdo gje e perfundu plotesisht edhe sakt), -[tele – i(=hy) – os = diell – hy – esh = hyn ne diell, del lart, del ne krye, e perfundon plotesisht; i ber, i perfundu; i piek, qe ka arrit ne fund(se dielli konsiderohei se ishte fillimi dhe fundi(ishte krijusi)]; -me greqishten do qe: ”ilio – beni – ine”; -spiegimi i fiales del vetem me shqipen.
τελειο’της – telio’tis(= fundi/ ai qe ka arrit ne fund), -[telios – t – is = i fundit, i skait; i perfunduar – t – ish]; -me greqishten do qe: ”telios – na – ine”; -spiegimi i fiales del vetem me shqipen.
τελειωτικο’ς – teliotiko’s(=ai qe ka aftesi te perfundoi diçka), -[teliotis – k – os = perfundus – q – esh]; -me greqishten do qe: ”iliotis – pu – ine”; -spiegimi i fiales del vetem me shqipen.
Shenim: shikoni edhe mbaresat e fjaleve me larte, te gjitha perputhen vetem me shqipen; -(”-os, -is; -t – is; -k – is(=q-ish)”; -greqisht jane: -”-ine, -na-ine; -pu – ine”).
τελετη’ – teleti'(= dalie ne fund, perfundimi i plote i diçkae/ veprim fetar ne kishe, kryeria e luties ndai ”zotit = teli, diellit”), -[tele – et – i(=hy) = dele(=dielle) – esht – hy = hyn ne diell, hyn la, i del ne krye, e perfundon ni pune// hyn ne ”tele = dele=diell”, hyn ke zoti(=dielli), i falesh zotit(=diellit)]; -me greqishten do qe: ”ilio – ine – beni = ine pu beni ston ilio”; -spiegimi i fiales del vetem me shqipen.
τελευτη’ – teleuti'(= berie, kryerie e ni procesi perfundimtar/ marim, fund, vdekie/ rezultati perfundimtar), -[tele – ut – i(hy) = dele(diell) – esht – hy = hyj ne diell, hyj la dhe large, dal persiper, dal ne krye, dal ne fund ni pune, e kryj(e perfundoi) plotesisht// hyj ne diell(=zot), vdes, hyj prap te krijusi(dielli=zoti)]. 
τελωνει’α – teloni’a(= fundi(mbarimi) i ni pune/ pagimi i taksave; vend pagimi i taksave), -[tele – oni – a = dielle – hyn – a = hyn ne diell, hyn larg, hyn ne skai(ne fund), e perfundon ni pune, i del e fund(ne ”tele = dile, diell = zot”)]; -me greqishten do qe: ”ilio – beni – ine”; -spiegimi i fiales del vetem me shqipen.
τη’λε – ti’le(= larg, shume large), -[til – e(hy) = dill(diell) – hy = hyn ne ”til = dill, diell”, hyn shume large(ashtu si hyn ”tili = dili, dielli”; -ashtu si hyjn edhe rrezet e ”tili= dilit” qe hyjn ne pafundesi)]; -me greqishten do qe: ”ilio – beni”; -spiegimi i fiales del vetem me shqipen.
τηλο’θι – tilo’thi(= larg, shume large), -[til – ot – i(=hy) = dil(=diell) – esht – hy = hyn ne diell, hyn shume large; apo: hyn deri ku hyjn rrezet e diellit(ne pafundesi)]. 
τηλο’σε – tilo’se(= large, shume large), -[til – os – e(hy) = dil(diell) – esh – hy = hyn ne diell, hyn shume large(si edhe ”tili = dili = dielli”); apo: hyn deri ku hyjn rrezet e diellit(ne pafundesi)]. 
το’λμη – to’llmi(= durim, tolerim; guxim, trimeri; kuraio, munges frike), -[toll(=doll, dill, diell) – m – i(hy) = dill – b – hy = hyn ne dill(=toll), je si ”tolli = dilli”, hyn la dhe large(si ”tolli = dilli, dielli”); -hyj ne ”toll = dill, diell; ziarr”; eci ngadale dhe vazhdimisht(ashtu si ”toli = dili, dielli”), etj]; -me greqishten e sotme do qe: ”ilio – kano – beno/ ilio – pu – beno”; -spiegimi i fiales del vetem me shqipen.
τολμηρο’ς – tolmiro’s(= trim, guximtar, kuraioz, i pa trembur(sy pa trembur)), -[1- tollmi – ir(hyr) – os = trimeri – hyr(=hyn) – esh// -ose: 2- toll(=doll, dill, diell) – m – ir – os = diell(flake, ziarr) – b – hyr – esh = hyn ne ”toll= dill”, hyn ne flak e ne ziarr(si ”dilli=tolli”); is big and strong like the ”tol = dil, diell = sun”]; -spiegimi ”2” me greqishten e sotme do qe: ”ilio – kani – beni – ine”; -spiegimi i fiales del vetem me shqipen.
τολμητη’ς – tolmiti’s(= ai qe ka guxim(trimeri, kuraio)), -[tollmi – t – i(hy) – is = trimeri; kurajo, durim – t – hy – ish]; -me greqishten do qe: ”tollmi – na – beni -ine/ tollmi – se – beni – ine”; -spiegimi i fiales del vetem me shqipen.
Shenim: shikoni edhe mbaresat e fjaleve: ”-es, -is; -t – is” ; -jan te gjitha mbaresa te shqipes. Me greqishten do ishin: ”-ine; -na-ine” .
το’μος – to’mos(= dames, qe dan, ban damie(ndamie), preres(qe dan=ndan); e dame, pies, cope; membran ndarese, mur ndares; çdo gje e prere apo e ndar), -[1- to(=te, tell, diell) – m – o(hy) – os = diell – b – hy – esh = hyn ne diell, hyn la dhe larg(si dilli), daet, veçoet, shkeputet/ edhe: daet(shperdaet) si ”tolli=dilli” qe perap rrezet dhe energjin e tije ne gjith anet; -edhe: si e kuptoime sote: -2- tom – os = dam – esh = eshte i dam(ndam), pies e vogel, grimc; =atom = a- dam(ndam) = a e dame, a pies(grimc e vogel)]. 
τυ’λος – ti’los(= anjtie, fryrie mbi lekur; kurris, vend i ngritur; gunge), -[til – o(=hy) – os = dill – hy – esh = hyn ne ”till=dill”, hyn la, ngriet la]; -me greqishten e sotme do qe: ”ilio – beni – ine”; -spiegimi i fiales del vetem me shqipen.
τυλι’σσω – tili’sso(=mbleth, rrotulloi, bei ne form lemshi; bai kurb; dreth, perdreth/ rrotulloi, mashtroi/ mbeshtiell nga larte. ), -[til – is – o(=hy) = ”til=dill, diell” – ish – hy = diell – ish – hy = hyn ne diell, mblidhet lamsh(rrumullak) si dielli, rrotulloet si ”tili=dilli, dielli”]; -me greqishten e sotme do qe: ”ilio – ine – beno = beno se ilio, gjirnao san to ilio”; -spiegimi i fiales del vetem me shqipen.
Shenim: pra shikojme se elementet fjaleformuese te greqishtes se lashte dhe romakes jane te glues shqipe(illire), dhe nga ana tjeter tregoet edhe se si jan ndertu fialet ne lashtesi duke perdor si element baze ”illin” dhe ”diellin” dhe vetit e tyre, si edhe foliet shqipe ”i, in, ir; ri, rin, rir; dhe folien ndimese ”e, es, et, est = eshte” dhe nyet e shqipes.
Muj, e di qe do kesh shume presione nga ziliqaret dhe nga ata qe i sherbejne agjentures greke e serbe, beje zemren mal dhe thuj ”do e botoj, jemi gazeta Nacional dhe pik”.