Sykaltërit shqipëtar të Hundëzës
Sa jam krenar që i kam takuar hundëzaket në Taxhikistan në vitin 2005, sa më vjen keq që nuk i kam njohur me herët; gjithashtu me vje keq qe nuk kam mundësi te shkoj përsëri . Sa me vjen mire kur Aristidh Kola ne librin e tij “ Arvanitasit dhe prejardhja e grekëve “ shkruan për Hundëzen dhe trashimtaret e Aleksandërit te Madh :” Aty ku piqen Afganistani, Pakistani, Taxhikistani dhe Kina, aty është Hundëza. Hundëza është mbi 2500 m mbi nivelin e detit dhe rrethohet me male 7 mijë metërshe të larta.
Po në këtë lartësi mbidetare e krejtësisht malore prodhohen perimet, pemët dhe drithërat e ndryshëm, aty prodhohen dhe jetohet prej patateve, fasules, grurit, elbit, shalqirit, rrushit, qershisë, mollës, dardhës, pjeshkës dhe kajsisë. (Fahri Xharra: Hundëzakët- Leshkuqët e Lekës së Madh, 17.07.2011)
Por jashtëzakonisht i lumtur jam që se bashku me ju do ta ndajmë knaqesine e udhëtimit te John Chikas tek hundëzaket qe ai e përshkruan ne udhëpërshkrimin e tij “ Parajsa në tokë “ ( Paradise on earth) “ Asim Khan-i, i biri i guvernerit ( Emirit )të Hunëzes, ishte shok i klasës sime në Universitetin e Kajros, Egjypt ; një djalosh 18 vjeçar i cili vazhdimisht na fliste për bashkëvendësit e tij trupgjatë . Mua dhe Kasim Shahinin , nje bashkëvendës t`imin nga Borshi , na ftoi që të bindemi me sytë tanë për atë që na fliste: Të vizitojmë Hunzën !” shkruan Johni/
“Hunëza është një pjesë e shtetit mysliman që kufizohet me Afganistanin dhe Kinën . ai vend është nja 150 km i gjatë dhe disa km i gjerë.. me disa qytetëza të shpërndara në tokat e thepisura. Ne fakt “hunëza”do të thotë në thrakishte-ilirishte , “ male të me vija të mprehta “ në formë hunde. Një ven i një kthese të çuditshme ne histori “
Pas provimeve, që të tre shokët e klasës ne javën e pare te Korrikut 1911 u nisem për në Pakistan. U nisem me vapor, por udhëtimi ishte edhe me tren dhe mushka.Pas 12 ditë udhëtimi mbërritëm me plot dridhma trupi nga hajnat dhe plaçkitësit kinez dhe afgan që i takonim rrugës. Ishte një rrugë e gjatë , fatbardhësisht probleme… kur nga një lartësi prej 7500 lmb , u shfaq Lugina e Hunzës , një luginë që të bënte te mbetsh pa fryme nga bukuria e saj.
Ditët e kaluara nëpër këtë vend të ëmbel ishin ushqim për trurin dhe ndjenjat .
Populli i Hunzës , nja 35 000 njerzë të ndershëm dhe të shëndetshëm e jetonin jetën e mbretërve në maje të Azisë , e disa prej tyre edhe në moshë mbi 100 vjeçare. Ata nuk kishin as polici, as ushtri e sa para. Askush nuk ishte i pasur,askush nuk ishte i varfër , askush nuk ishte i sëmur. Gjuha ishte Thrako-Ilirishte, një gjuhë e vjetër e Europës l gjuha e Aleksandërit te Madh dhe e Shqipërisë. Fizionomia e popullatës ( pamja e jashtme) ishte evropiane , me sy pellazg dhe hundë të hollë.
Fillimin e javës ishim ne fshatin “Mishgar “ qe thrako-ilirishte do te thotë “ Kau i ri “ ( mëzat ,fxh ). Pastaj autori , John Chikae vazhdon përshkrimin e vendit shumë të begatë , dhe mjeshtërinë e tyre të ruajtjes së mishit , mjeshtëri e vetmja ne Azi ….
Shihemi nesër
Fahri Xharra,14.09.15
Gjakovë
si e kisha harruar kete, e kam lexuar tek libri i Xhon Gjikes dhe jam befasuar, madje kam kuptuar se Khanet jane me origjine shqiptare dhe mbiemri i tyre duhet te kete kuptimin kan, me pas.