Shpesh vendet apo krahinat që nuk përmenden në histori bartin një pasuri të madhe historike dhe një pasuri të madhe të lashtësisë së saj . Kjo dukuri më së shpeshti ka ndodhur dhe është duke ndodhur tek historia e popullit shqiptar .
Shkrimi i ditës së sotme i përket fshatit Morfat i cili shtrihet në krahinën e Çamërisë dhe bart një pasuri të madhe historike për popullin tonë dhe për lashtësinë tonë .
Morfati ose Morfi , është fshat në Çamëri 8 km në juglindje të Margëlliçit dhe 12 km në verilindje të Pargës . Morfati i vjetër është ndërtuar në kodër , ku sot ka disa shtëpi dhe sigurisht që ka banorë . Në këtë fshat kanë jetuar familje të krishtera dhe muslimane me gjendje të mirë ekonomike , pasi drejtonin dyqane dhe si rezultat ishin pronar tokash në rrethin e Margëllicit . Sipas regjistrimit të popullsisë fshati sot ka 250 banorë .
Gjatë sundimit osman , fshati Morfat së bashku me fshatrat Spatharat dhe Livadhar mbanin një korridor të hapur për kalimin e suliotëve në Pargën e sunduar nga venedikasit . Kështu ka familje në Morfat që kanë lidhje me suliotët .
Pas vitit 1944 , fshati u banua nga vllehë të vendosur në Morfat që erdhën nga Pindet dhe ata u vendosën pasi që popullsia shqiptare , kishte emigruar dhe ishte shprëngulur nga tokat e tyre .
Duhet të jetë një turp i madh se pse historianët tanë në ditët e sotme nuk janë të interesuar për këtë tokë të Çamërisë , që është tërësisht e harruar nga ne .
Në Morfat dy kishat egzistojnë edhe sot , Kisha e Shën-Arsenit dhe Kisha e Shën-Minait . Morfi ndodhet pranë liqenit të Kallodhiqiit që bartë vlera të mëdha natyrore dhe gjithashtu edhe vlera të mëdha estetike dhe ekologjike . Emri mendohet se e ka origjinën nga mbretëresha Kalidiqe e cila në mitologji thuhet se është martuar me Uliksin .
Sipas dëshmive të banorëve të vjetër , liqeni kultivohej nga fshatarët për kultivimin e orizit dhe prodhimin e orizit , shalqinjët peshonin në 40 kg , dhe misri ritej deri në dy metra .
Fshati i Morfit ka një histori të pasur dhe një lashtësi të madhe . Lashtësia e saj merret për bazë nga gjetjet arkeologjike që janë bërë në këtë vend .
Sipas gojëdhënave thuhet se në pllajë të malit ishte Kështjella e një mbreti me emrin Morfeu . Sipas Spiro Muselimit thuhet se “Sot në disa vende mund të arrijmë t’i shohim muret e kështjellës dhe tek kulmi i malit mbreti kishte pallatin e tij .
Poshtë në greminë të malit , ndodhet fshati që është i banuar nga vllehë , Xarra . Pas vitit 1960 banorët e lanë fshatin e vjetër dhe u vendosën më poshtë , ku janë sot . Fshati i Morfatit ka ndjekur fatin si e gjithë krahina e Çamërisë , banorët u larguan me dhunë dhe disa në kërkim të një jete më të mirë . Fshati nuk i ka humbur ende rrënjët e saja shqiptare .
Politikes shqiptare nuk i vjen turp aspak sepse jane te emeruar dhe bekuar nga sulltanet e Athines dhe Beogradit.
Pra jane kapur mat.
Edhe kaq sa eshte bere eshte nga trysnia e popullit patriot.
Per Camerine flitet dhe behet pak .
Greku ka perdorur cdo metode per te crrenjosur trashegimine shqiptare atje.
Fshati Shen Diell sot quhet Agjia Qiriaqi, fshati Taban quhet Themello,fshati Arpice quhet Perdhika , fshati Lopez quhet Sajadhe,fshati Agjia(Axha) qehet Aja,fshati Rrapez quhet Anthusa e plot emra fshatrash te tjera te nderruara nga shqip i kane kthyer ne greqisht.
Shteti shqiptar hesht per varrezat e Ushtareve shqiptare te mbrojtjes kombetare te udhehequra nga vete Ismail Qemali te cilet rane heroikisht per mbojtjen e Kalase se Janines dhe te mbare Camerise,nderkohe qe lejon vorreza brenda teritorit shqiptar per pseudo ushtaret grek te vrare ne luften italo greke.