I zhytur në mendime , i thelluar në historinë tonë jo shumë të largët ( diku nja 500 vjet e këtu ) as se si nuk po mund të vij në përfundim të plotë që duhet të të respektoj ; të kam “dashur “ sepse isha i obliguar falë rrethanave të jetës, më vonë fillova të ndjej lehtas një simpati për ty sepse mendova që ke ndryshuar, por vitet e që rrjedhën e treguan të vërtetën tënde .
E mendoja atë që thoshte Kadareja : “Asnjë gjuhë tjetër dhe asnjë shkollim në Europë nuk kanë pasur një martirizim të tillë: pesë shekuj dënim. Për të mos u zgjatur, mjafton një statistikë tmerruese nxjerrë nga “Historia e shqiptarëve”, e francezit Serge Metais, botuar në vitin 2006, Paris. Tabloja e shkollimit është e pabesueshme. Më 1887, në Shqipëri kishte tre mijë shkolla. Prej të cilave një mijë e dyqind shkolla publike turke, po aq shkolla private greke, treqind shkolla bullgare, serbe dhe vllahe, shkollë shqipe vetëm një, me drejtor Pandeli Sotirin! “ . I thosha a vetes , ndoshta duhet harruar sepse ishin osmanët ata , ishin selgjukët ata .
Cila është e vërteta, që ende nuk është shpalosur qartë përpara popullit shqiptar.
Mendoja se jemi mbushur mend , jo të ngjallim urrejtje por së paku të rindërtojmë urën e miqësisë , një urë e cila ishte rrënuar që nga 1912 – ta.; që atëherë kur ia lamë lamtumirën njeri-tjetrit.
Unë dhe ne , e kërkonim armikun e gjuhës sonë hyjnore tjetër kah ; atë e gjetëm , dhe atë e kemi vazhdimisht , por nuk e besoja që ti do të mundohesh të ringjallesh prapë mbi kurrizin tonë .
Sa “ ëmbël “ ia filloi dhe të doli në pah fytyra e vërtetë. U deshën disa vite të lirimit nga komunizmi , u deshën disa vite të lirisë kombëtare për të kuptuar të vërtetën tënde; U shfaqën rimohuesit të cilët nuk e donin të vërtetën që e thoshte Kadareja , por ne turma iu shkonim pas dhe e harruam gjuhën tonë e harruam “ Tungjatjetën “ mijëra vjeçare
Pra, rimohuesit nuk e duan këtë të vërtetë. Në vend të saj, ata duan të vendosin një tjetër histori, për të na bindur që pushtimi, pra, sundimi osman nuk ka qenë i keq ; për të na bindur se sa e keqe dhe kundër produktive ka qenë qëndresa e Gjergj Kastriotit. Duke e sulmuar Kastriotin, më shumë se njeriun e shpatës, ata sulmojnë vizionarin e madh, princin, që, ndryshe nga të tjerët, e ktheu vështrimin drejt Europës. Në këtë mënyrë, bashkë me doktrinën e lirisë, ai nismëtoi programin më europianist shqiptar, më modernin program të këtij populli.
Ti nuk flitshe , na ardhshe me “lodra” dhe “premtime “ por rimohuesit flitnin në vend teje . Më vonë e kuptuam se pse Kadareja thoshte : “Është e qartë tani përse rimohuesit shqiptarë janë kundër testamentit të tij- ( të Skënderbeut fxh ) . Teza e tyre se sundimi osman s‘ka qenë i keq, e keqe ka qenë qëndresa, mund të përkthehet fare saktë: e mirë për Shqipërinë nuk është Europa, por Azia. Andej, pra, të kthehemi!”
Të kujtohet që deshe të na ndryshon historinë dhe ta shkruajmë ashtu si e doje ti ? Unë e rikujtoj me helm në zemër , kur të mashtruarit të cilëve nuk iu mjaftonte vetvetja por thirrshin edhe “argat “ nga të gjitha anët për të na ulur në byth dhe t`i bindemi asaj që e doje ti.
Kështu , ditë pas dite doli e vërteta në shesh , rasti i fundit shqiptarët e Maqedonisë .Deri dje ata ishin unë e dje u bënë ata ; deri dje ata flitshin si unë dhe sot janë kundër gjuhës së vet . Sot ata flasin ndryshe , e flasin gjuhën tënde dhe shtiren se gjoja është e tyre.
Në fund të fundit nuk mund të kam respekt në ty , kur ti ma urrenë gjuhën time; nuk mund të kam dashuri për lodrat dhe kurmet që m`i solle vetëm e vetëm të harroj se kush isha.
Unë e dua gjuhën time historinë time dhe kombin tim.
Fahri Xharra,11.03.17
Gjakovë
