Nisur nga rëndësia që ka ky symbol I fuqishëm kombëtar, në periudhën kur po bëhej shteti ynë, u hartuan disa tekste, poezi me përmbajtje solemne që u quajtën hymne kombëtare. Në këtë rast do t’I marrim në shqyrtim tekstet e tri hymneve : “Hymni I Flamurit” me autor Asdrenin, “Hymni I Flamurit Kombëtar” I Gjergj Fishtës dhe “Hymni I Flamurit” shkruar nga Fan. Noli.
Teksti i hymnit i hartuar nga Asdreni është më I thjeshtë, më praktik, më solemnë e më përmbledhës. Autori i bën thirrje popullit për luftë e për sacrificë sublime për ta shpëtuar atdheun, Tekstet e Fishtes e të F.Nolit, krahas këtyre kërkesave që i kemi edhe në tekstin e Asdrenit, kemi edhe historicizëm, duke evokuar të kaluarën e lavdishme të popullit tonë gjatë periudhave të ndryshme të historisë e të cilat duhej t’i shërbenin popullit tonë si mjet frymëzimi dhe inkurajimi për ta vazhduar atë traditë të hershme dhe për ta rikthyer dinjitetin e të parëve tanë.
Teksti I Fishtes përshkohet nga romantizmi patriotik me elemete të theksuara të epikës tradicionale të veriut, me thirrje patetike për bashkim, që ngjajnë me veprimet e personazheve të këngëve kreshnike të veriut:
“Bini toskë e bini gegë
Si dy rr`fe që shkojnë tue djegë
Poezia e Fishtës ka mjaftë elemente të përbashkëta me poezinë e njohur të Pashko Vasës, me digresione dhe antiteza të cilat përpiqet t’i vejë në shërbim të idesë së tij për ngritjen e moralit të popullit në luftën e tij të drejtë.
Fan Noli, që në vargjet e para të poezisë së tij, përpiqet ta paraqes flamurin si gjënë më të shtrenjtë për shqiptarët që krahasohet me gjërat më të shtrenjta që ka njeriu:
“O flamur gjak, o flamur shkabë,
O vend e vatër, o nënë e babe,
Lagur me lot, djegur me flake”
Pra krahasimet me vendin, vatrën, atdheun, nënën dhe babën, paraqesin gjërat më të shenjta që ka njeriu dhe për t’i mbrojtur këto, vlera , ia vlen edhe të vdiset. Kështu kanë vepruar, sipas Nolit, edhe brezat e përparmë të popullit tonë.në luftra të pandërprera kundër pushtuesve të ndryshem si Romës, Venedikut, serb Dushanit, turk Sulltanit e shumë pushtuesve të tjerë për të ruajtur identitetin e tyre kombëtar. Noli, duke përshkruar historicizmin , tregon se nga populli ynë, nuk dolën vetëm luftëtarë e bujqër,, por edhe strateg e mendje të ndritura që i ndihmuan qytetërimit botëror:
“Flamur që linde Shën Konstandinin”
Pra nga ky popull doli edhe Shën Jeronimi e shumë shenjëtorë të tjerë si tani vonë, Shën Tereza si dhe perandorë të Romës e të Bizantit, Disa Papë, vezirë e pashallarë të shumtë, themeluan qytetërime e shtete si Mehmet Ali Pasha i Egjiptit, si dhe nobelistë të kohës së sotme. Sipas Nolit, ky popull me vitalitet kaq të lartë, mëkat të lëngojë nën robëri. Ky popull e meriton një fat më të mire.
Në kohën kur disa skeptikë dyshonin në mundësinë e formimit të një shteti unik shqiptar, per shkak të tri besimeve, Fan Noli me pak vargje trtegon për tolerancë të lartë që ka populli shqiptar në aspektin fetar :
“Pajton islamin e krishtërimin
Çpallë midis feve vllazërimin”
Me këtë jep të kuptohet se dallimet fetare nuk janë kurrëfarë pengese për formimin e shtetit të përbashkët kombëtar gjë të cilën e vërtetoi edhe koha.
Në të tri tekstet e këtyre autorëve del edhe bekimi I Perëndisë për mbrojtjen dhe bekimin e luftës së drejtë të popullit shqiptar për ta quar popullin e tyre drejt lirisë, pavarësisë dhe mbarësisë së përgjithshme.
Nëse Asdreni dhe Fishta përmendin Perëndinë në marrjen e këtij vendimi hyjnor:
“Se Zoti vetë e tha me gojë
Se kombet shuhen përmbi dhe
Por Shqipëria do të rrojë
Për te, për te, luftojmë ne” (Asdreni)
Gjergj Fishta shkruan:
“Mbi njat flamur Perëndia
Me dorë t’vet Ai e ka shkrue
Për shqiptar do të jetë Shqypnia
Kush e prekë ai kjoftë mallkue” (Fishta)
Fan Noli, ndonse nuk e përmendë Perëndinë, ai flamurit tonë përpiqet t’ia japë epitetin hyjnor si të Perëndisë, që I jep bekimin Shqipërisë në formë urdhëri duke i përdor foljet në mënyrën urdhërore :
“O fushë kuq, o shkabë zi
Përpjetë prije Shqipërinë
Përlindja shpirtin dhe fuqinë”
Që të tre autorët, përmes këtyre vargjeve, përpiqen t’i japin kurajo popullit se në luftën e tyre të drejtë e keni edhe bekimin e Perëndisë, prandaj të mos ngurroni për të luftuar se fitoren e kemi të sigurtë e të garantuar nga Perëndia, por duhet edhe përpjekja e jonë si popull, pra kërkohet sakrifica.
Për sakrificën sublime që kërkon atdheu prej popullit të tij, shkruan Asdreni dhe Fishta. Pa sakrificën e popullit nuk mund të arrihet ajo që është më e shtrenjëta- liria. Liria nuk falet por fitohet duke e dhënë gjënë më të shtenjtë që e ka njeriu, pra me gjakun e tij. Kur atdheu është në rrezik, indiferenca dhe largimi prej detyrës kombëtare-luftës, konsiderohet tradhëti, si :
“Prej luftës veç ai largohet
që është lindur tradhëtor
Kush është burrë nuk frigohet
Po vdes, po vdes si një dëshmor” (Asdreni)
Vetëm në këtë mënyre I dilet borgjit atdheut. Kurse Gjergj Fishta thotë:
“ Ma mire dekë me u shue nën hije
T’Flamurit t’onë në fushë t’mejdanit
Se me rrnue nji jetë robnije
Për nën sukuj t’huejtë t’ Ballkanit “ (Fishta)
Për ndryshim të teksteve të tjera, teksti i Hymnit të Fishtës është më i gjatë dhe pas çdo strofe është refreni përmes të cilit i bën thirrje popullit për bashkim kombëtar si dhe për sakrificën sublime që duhet të bëjë populli për gjënë më të shenjt – atdheun dhe lirinë . Ashtu sikur Mihajl Grameno që e lëshoi thirrjen e tij “Ja vdekje ja liri” , Fishta thot: “A ngadhnjyes a të gjithë dëshmorë” se sipas Fishtës, jeta nën robëri është më e rëndë se vdekja dhe po të bashkohet populli si një trup I vetëm në një luftë të vendosur dhe të përbashkët, sado I fuqishëm të jetë pushtuesi, ai më në fund do të detyrohet për t’u larguar nga trojet tona.
Muhamet D. Rogova , Gjakovë