Ndonëse shtrihej jashtë dy teatrove kryesore të luftës, beteja për Shqipërinë gjatë Luftës së Parë Ballkanike hodhi dritë mbi rrjetën e ngatërruar të marrëdhënieve ndërmjet fuqive të mëdha, shtetëve të sapoformuar, zhvillimit kuturorë të vetëdijës kombëtare, e madje, ambicieve personale. Ajo dëshmoi se tmerrësisht i vështirë do të ishte kalimi nga një perandori shumëkombëshe arkaike tejet të ndërlikuar të trashgimisë demografike e sociale osmane. Lufta Ballkanike ishtë një rrëzim përfundimtarë i prezencës së Perandorisë Osmane në Evropë.
Rrethanat politiko-shoqërore në të cilat ndodhej Shqipëria në vitin 1912-1913, ishin produkt i politikës së Fuqive të Mëdha evropiane dhe i qarqeve raksionare të shteteve të Ballkanit. Lakmitë e synimet aneksore të fqinjëve të Shqipërisë ishin të piketuara shumë kohë më parë në marveshje e traktate të fshehta të qeverive të shteteve monarkistëve të Ballkanit. Këto plane aksioniste fshihnin në të vërtetë interesat politike e ushtarake të njërit apo të tjetrit shtet. Konferenca e Ambasadorëve të Fuqive të Mëdha, që u mbajt në Londër më 17 dhjetorë 1912, nënshkroi kushtet e paqes midis akteve të Ballkanit (Serbia, Bullgaria, Mali i Zi, Greqia ), dhe Turqisë, pa lëne menjëanë interesat e tyre në këtë rajon. Vënia e këtyre interesave në plan të parë solli lindjen e mjaft divergjencave të reja në Ballkan, për shumë çështje e probleme, që nuk mund të zgjidheshin vetëm me vullnetin e dëshirën e mirë të interesave,por edhe nëpërmjet armëve.
Kërkesat e Serbisë që të kishte dalje në detin Adriatik, prekte interesat e Austro-Hungarise, e cila në mbështetjen e Gjermanisë, përqëndroi forcat ushtarake në kufi me Serbinë. Në një situatë të tillë të acaruar, Serbët u detyruan të hiqnin dorë nga kërkesat e tyre. Nga ana tjetër malazezët vazhdonin të mbanin të rrethuar Shkodrën e krahinat përreth duke shkaktuar çdo ditë e më shumë të vrarë e të plagosur nga bombardimet e parreshtura të altilerisë. Katër muaj betejë e ashpër midis trupave malazezo-serbe nga njëra anë, e shqiptaro-turke nga ana tjetër, për ta përcaktuar se kujt do t’i mbetej Shkodra. Një betëjë me shumë të vrarë e me lagje të shkatërruar, por që përcaktuan se kujt do ti mbetej Shkodra. Lufta e Shkodrës ishte një nga ngjarjet më të bujshme të historisë Shqiptare të shekullit XX-të. Mbrojtja e Shkodrtës dhe jehona e saj.
Qëndresa e Hasan Riza Pashës, dhe vrasja e tij. Marrveshja me malazezët dhe vendimi i Londrës. Ndihmësi i gjeneralit Hasan Riza Pashës, trokiti në derë eprorit të tijë pa u zbardhur ende mëngjesi i datës 8 tetorë 1912. Komandanti, (dhe njëkohësisht valiu i qytetit), ishte ende i përgjumur kur dëgjoi lajmin që e priste prej kohësh: Mali i Zi i shpalli luftë Turqisë, dhe trupat e tij sapo kaluan kufirin mes dy shtetëve. Pashai nuk kishte nevojë për shumë shpjegime. Dy orë më pas, ai u njoftua se trupat malazeze, ashtu siç pritej, qenë drejtuar për në Shkodër.
Komanda turke e dinte prej kohësh se në rrëmujën e Luftës Ballkanike, trupat e principatës së vogël në veri të Shqipërisë kishin vetëm një mision: të nënshtronin qytetin e lashtë Shqiptarë. Studiuesi Hamdi Bushati në veprën e tij “Shkodra dhe motet”, shkruan: “Hasan Riza Pasha me zotësinë e tij në mbrojtjen e Shkodrës fitoi një vend nderi në historinë ushtarake botërore… me zotësinë e tij prej strategu ka fituar një famë botërore. Harta ushtarake e mbrojtjes së Shkodrës, punu në bazë të planëve të tij, ndodhet e ekspozuar në reliev në muzeun ushtarak, në Zvicër.”
Hasan Riza Pasha ishte nga njerëzit e parë të rangut të tij që e kuptoi se fitorja e ballkanasve ishte në rrezik për Shqipërinë dhe bëri çmos që të mos ndodhte. Mehdi Frashëri shkruan: “Ndodhja e popullit shqiptarë në Ballkan, për politikën imperialiste të Rusisë, formonte një pengesë të madhe ”. Pra zhdukja e popullit shqiptarë, për Rusinë, ishte e nevojshme; dhe për këtë shkak merret vesh vetiu që zgjerimi i sllavëve ishte vdekja e Shqipërisë.
Shqiptarët me Moskovin asgjë si bashkonte,” – përfundoi ai. Në vitin 1912 filloi Lufta Ballkanike dhe kështu bullgarët, serbët, malazezët,grekët sulmuan territore që I përkisnin Shtetit Osman. Deputeti shqiptarë në parlamentin turk, Ismail Qemali erdhi nga Stambolli në Durrës, ku shpalli Pavarsinë e Shqipërisë.
U krijua një qeveri dhe një Parlament i përkohshëm. Ai ia komunikoi këtë lajm fuqive të mëdha. Me 17 dhjetor 1912, u arrit pavarsia zyrtare e vendit, ndërsa pavarsia de fakto erdhi me 29 korrik 1913 si rezultat i Marrveshjes së Londrës që u arrit pas luftës ballkanike dhe ku Ismail Qemali dërgoi një delegacion që përfaqesonte shqiptarët.
