Qyteti kryesor i Moesias ( Mezisë Veriore , ndarje romake e Dardanisë antike )thuhet që ishte Viminacium; i ndërtuar në anën e djathtë të lumit Morava, afër Danubit , dhe afër qytetit të sotëm Kosotolac (Serbi) .
Duke iu falënderuar rrjetit të rrugëve ujore dhe tokësore që e lidhnin këtë qytet me anët tjera , Viminaciumi e kishte një rëndësi të madhe strategjike në kohën e Perandorisë Romake.
Ai ishte qytet i ri , si e thotë literatura që u ndërtua për ti luftuar vendasit në shek e 1-rë prKR. a po ishte dikur një qendër edhe para romakëve, historianët do ta gjejnë.
Ardhja e legjionit VII të Perandorit Claudio gjatë viteve 60-70 prKR . e filloi kohen e ndërtimit të të kampit të ushtarak romak të Viminaciumit. Si qytet me rëndësi u bë në kohën e Hadrianit. Sulmet barbare dhe gote gjatë shekullit të 4-të pasKr. e sollën jetesën në rrezik në këto anë. Gjithashtu sulmi i Hunëve , i ndihmoi rrafshimit të qytetit dhe ikjes së banorëve.
Kësaj radhe na intereson bizhuteria e gjetur në varret e nekropoles së Viminaciumit, një herit edhe kryeqytet i Mezisë Veriore. Varret e gërmuara në këto anë ishin mbi 13 000 , që datonin nga koha e përmendur romake, si dhe nga koha pagane dhe kristiane . Një zot e di sa çka është gjetur e çka ka sot në muzetë e Serbisë.
Literature e nevojshme , per zgjerim te informative dhe studimeve:
Љ. Зотовић, Промене у формама сахрањивања забележене на територији Југославије у времену од I до VI векa, Лесковачки зборник X, Леcковац 1970, 19–24.
Lj. Zotović, Viminacium, Arhеološki pregled 15/1973, 47–50.
Љ. Зотовић, Рано хришћанство у Виминацијуму кроз изворе и археолошке споменике, Viminacivm 8–9/1994, Пожаревац 1994, 59–72.
Lj. Zotović, Christianity in Viminacium, in: The Age of Tetrarchs (ed. D. Srejović), Belgrade 1995, 336–348.
Lj. Zotović, Der Paganismus in Viminacium, Starinar XLVII/1996, Beograd 1996, 127–137.
Tapavički-Ilić, The Romanization of Scordiscian Pottery (as shown by the example of bowl finds from Viminacium), Rei Cretariae Romanae Acta 40, (2008), 195.
Fahri Xharra, 18.12.15
Gjakovë
